قرآنیون
قرآن مجید انتخاب وسیله و توسل را جایز دانسته و بلکه به آن سفارش کرده است. خداوند در آیه 35 سوره مائده می فرماید: «ای کسانی که ایمان آوردهاید! تقوای الهی پیشه کنید و وسیله ای برای تقرب به خدا بجویید و در راه او جهاد کنید! باشد که رستگار شوید.»
سید ابوالفضل برقعی، از روحانیون معاصر است که عمده اندیشه وی، ترکیبی از قرآن بسندگی و نفی عقاید شیعی است. وی ادعا می کند که امیرالمؤمنین (ع) در خطبه 228 نهج البلاغه خليفه دوم، عمر بن خطاب را تمجيد کرده است.
سید ابوالفضل برقعی، از روحانیون معاصر است که عمده اندیشه وی ترکیبی از قرآن بسندگی و نفی عقاید شیعی است؛ ازجمله مسائلی که برقعی آن را انکار کرده، مسئله مهدویت است که در این زمینه می نویسد: «خداوند در كتاب خود نامی از مهدی نبرده و عنوانی برای او نیاورده است.»
حیدرعلی قلمدران که یکی از عناصر شاخص جریان قرآن بسندگی معاصر شیعی در ایران است، از اصول و مبانی شیعه فاصله گرفته و برخی از اعتقادات شیعه مانند شفاعت را ضعیف و مردود میداند؛ در حالیکه این اعتقاد از قرآن ثابت میشود.
احمد صبحی منصور از قرآنيون معاصر، با استناد به برخی از آيات قرآن تلاش مي کند جايگاه پيامبر (ص) را در غير از شأن ابلاغ نپذیرد و کارکرد سنت را در تمامی حوزه های دينی، از اعتبار ساقط کند. در پاسخ باید بگوییم که بر اساس آیات قرآن یکی از شئون مهم پیامبر خدا (ص) تبیین قرآن است که به گفته برخی مفسران، این آیات بر حجیت قول رسول خدا (ص) دلالت دارد.
مبین بودن قرآن، بیتردید بدین معنا نیست که همه معارف قرآن برای همه مردم، واضح و روشن است و نیازی به تفسیر و تبیین ندارد؛ بلکه معارف قرآن، مراتبی دارد و هر کس به حسب استعداد و ظرفیت فکری و روحی خود، از روشنایی و روشنگری این کتاب آسمانی، پرتو میگیرد.
سنت قطعی معصومین هم مثل قرآن حجت است و آن همه تأکید که در قرآن در باب أسوه بودن پیامبر (ص) و اطاعت از وی آمده، در صورت حجیت نداشتن سنت، بیارزش خواهد بود؛ لذا سنت حجت است.
قرآنیون معتقدند فقط قرآن بر پیامبر (ص) وحی شده است و سنت آن حضرت، منشأ وحیانی ندارد؛ لذا فاقد حجیت است. اما از نگاه قرآن کریم، آیات متعددی دال بر وجود وحی دیگر؛ غیر از وحی قرآنی دارد و از نظر حجیت، مثل وحی قرآنی است و آن همان سنت است.
صبحی منصور ادعا میکند که تدوین حدیث در قرن سوم، یعنی دو قرن پس از رحلت پیامبر(ص)، آغاز شد. در پاسخ میتوان گفت که این ادعا خلاف واقع است و تدوین سنت نبوی در اهل سنت نیز از زمان عمر بن عبدالعزیز مجاز گردید و در سالهای آغازین قرن دوم هجری به صورت رسمی آغاز شد.
یکی از مبانی قرآنیون برای مدعای خود این است که قرآن جامع و تبیان هر چیزی است و نیاز به سنّت پیامبر (ص) ندارد؛ اما این دیدگاه قرآنیون مخالف اتفاق علمای فریقین است؛ زیرا همه آنها قائلند که قرآن اصول کلی و بنیادهای دین و احکام آن را بیان کرده است و تفصیل و کیفیت آنها را برعهدهی پیامبر (ص) گذاشته است.
قرآنیّون سنت عملی پیامبر(ص) را قبول ندارند و میگویند: سنت پیامبر (ص) حجّیّت مطلق زمانی و مکانی ندارد. در مقام پاسخ به این ادعا میگوییم آیاتی که انسان را به صورت عام مورد خطاب قرار داده است، مقید به کسانی نیست که معاصر پیامبر (ص) بودهاند و یا اختصاصی به مردم مکه و مدینه ندارد، بلکه همه مردم تا روز قیامت را شامل میشود.
"قرآنیون" بر اين باورند که قرآن، کتابی جامع است و تمام تفاصيل و جزئيات دينی را شامل میشود و تنها منبع احکام شرعی است؛ اين اعتقاد که تفصيل همه احکام بايد در قرآن آمده باشد، باعث شد آنها برخی از مناسک که دليل قرآنی بر اثبات آنها نداشتند را انکار کنند.
قرآنیون معتقدند قرآن چنان كامل است كه تمام نيازهای دینی بشر در آن به صورت مفصل و مشروح آمده و نيازی به تفسیر، حتی تفسیر پیامبر (ص) ندارد. این دلیل مردود است؛ چون پاسخگويی قرآن به همه نيازها، آن هم به صورت مشروح و مفصل خلاف بداهت است؛ مثلاً قرآن درباره فروعی همچون نماز، زكات، روزه، حج، به كليات بسنده كرده و شرح و تبيين آن را به سنت واگذار كرده است.
حیدرعلی قلمداران که یکی از عناصر شاخص جریان قرآن بسندگی معاصر شیعی در ایران است برای احادیث، اهمیت لازم را قائل نیست و قرآن را برای فهم اسلام کافی میداند. وی در کتاب سلسه راه نجات از شر غالیان در مورد زیارت قبور در شیعه مینویسد: «مُسلم است كه «زيارت قبور» بدين كيفيت، در دين مقدس اسلام حقيقتی ندارد و قطعاً از احكام «ما انزل به الکتاب و ارسل به الرسول» نيست.»