تفاوت عرفان و تصوف
پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ در صدر اسلام کلماتی از قبیل "مسلم"، "مؤمن"، "زاهد"، "عابد" نشان دهنده ابعاد معنوی یک شخص بودند. کمکم دو کلمه "عارف" و "صوفی" نیز به آنها پیوستند. در قرنهای اولیه کلمه عارف و صوفی مترادف با یکدیگر و به یک معنا به کار میرفتند. به همین جهت سه نمط آخر کتاب اشارات ابن سینا –که اختصاص به بحث عرفان نظری دارد- به نام تصوف شناخته شده است. در آثار خواجه عبدالله انصاری و محیالدین عربی نیز اینها مترادف به کار رفتهاند.[1]
برای اینکه تفاوتهای دو کلمه عرفان و تصوف را تشخیص دهیم ابتدا بهتر است با معانی لغوی آن دو آشنا شده، سپس به دیگر ابعاد آنها اشاره کنیم.
"عرفان" در لغت بـه مـعنای شـناخت و شناسایی است و در اصطلاح، روش و طریقهای ویژه است که برای دستیابی و شناسایی حقایق هستی و پیوند و ارتـباط انـسان با حقیقت، بر شهود و اشراق و وصول و اتحاد با حقیقت تکیه دارد، و نیل به ایـن مـرتبط (شـهود حقیقت و اتحاد با آن) را نه از طریق استدلال و برهان و فکر، بلکه از راه تهذیب نفس و قطع علایق و وابـستگی از دنـیا و امور دنیوی و توجه تام به امور روحانی و معنوی و در رأس همه، مبدأ و حـقیقت هـستی میداند.[2]
اما "تصوّف" در لغت مشتق از «صوف» (به معنای پشـم گوسفند) است، و صوفی را از آن روی صوفی گفتهاند که لباس پشمینه خشن برتن میکند. سهروردی صاحب کتاب "عوارفالمعارف" میگوید: «اشتقاق تصوّف از صوف، از هراشتقاق دیگر مناسبتر است، چه میگویند: «تصوّف، یعنی پشمینه پوشید» همچنان کـه مـیگویند:تَقَمّص یعنی «جامعبرتن کردن» پس صوفیان رابه لباس ظاهرشان منسوب کردهاند که از هر نسبتی روشنتر است.»[3]
گذشت زمان باعث شد که عرفان و تصوف از یکدیگر فاصله بگیرند و همچنان که از نظر لغت بین این دو کلمه تفاوتهایی بسیار زیادی وجود دارد، از نظر اصطلاح نیز به صورت متفاوت به کار برده میشوند. از قرن هفتم به بعد عرفان به معنای یک مکتب فکری بسیار دقیق فلسفی به کار برده شده است که به بحث از شناخت حق و انسان کامل میپردازد و همچون فلسفه از برهانهای عقلی و دقتها و ظرافتهای زیاد برخوردار است و تفاوت آن با فلسفه در این است که فلسفه علمی است که به دنبال شناخت حقایق است که از طریق بحث و استدلالهای خشک فلسفی و برهانی، اما عرفان به دنبال شناخت از طریق کشف و ذوق و تصفیه باطن میباشد، از آن زمان به بعد عرفان به صورت یک مکتب بسیار دقیق و پویا مطرح شد. اما تصوف هرگز به دنبال شناخت حقیقی حقایق نبوده، بلکه تنها به یک سلسلهای در طریقت و برخی از ذکرها و اوراد اختصاص یافته است.[4]
«عرفان» و «تصوف» با وجود شباهتهای ظاهری در برخی از آداب، اساساً متمایز با یکدیگر و مجزای از هم هستند؛ چراکه عرفان شیعه ریشه در آموزههای ثقلین دارد؛ یعنی منشأ آن قرآن و سنت (قولی، فعلی و تقریری) چهارده معصومین (علیهم السلام) است، اما تصوف ریشهای التقاطی داشته که هم از آموزههای نوافلاطونیان و هم نحلههای معنوی مسیحی و حتی شبه عرفانهای هندی و شرقی وام گرفته است.
بعنوان مثال در مکتب افلاطون (427-347 ق.م) مسأله عشق و اشراقات معنوی و روحانی از اهمیت سرشاری برخورداراست. به عـقیده افـلاطون، انسان تنها درصورتی میتواند به کمال دانش و معرفت نائل آید که راه کشف و شهود و تصفیه باطن را پی گیرد تا اشعه و اشراقات علوم از عالم غیب و مبادی عالیه بر قلب و روان او تابش کند. در نظر افـلاطون، کـمال و هدف نهایی آدمی همانا وصول به حق و مشاهده اوست و حقیقت دانش در همین اصل نهفته است. مادامی که انسان به این مقام نرسیده، کمال دانش و معرفت را نیافته است. به عـقیده افـلاطون تنها راه معرفت، کشف و شهود و وصول به حق است. در اینجاست که عالم و معلوم و عاقل و معقول متحد میگردد.[5]
پی نوشت:
[1]. مدنی محمد، در خانقاه بیدخت چه میگذرد، راه نیکان، تهران، 1391، صص 13 و 14
[2]. شیروانی علی، نشریه معرفت، شماره 7، زمستان 1372، ص 21
[3]. عوارف المـعارف،مطبوع درحـاشیهاحیاءالعلوم غـزالی، طبع قاهره، ج 1، ص 293ـ294
[4]. مدنی محمد، در خانقاه بیدخت چه میگذرد، راه نیکان، تهران، 1391، ص14
[5]. نظری در تاریخ ادیان، علیاکبر ترابی، تهران، شرکت انـتشارات نـسبی حـاج محمدحسین اقبال و شرکا، 1341، ص 178
دیدگاهها
شلیر حسن
1396/01/18 - 02:11
لینک ثابت
عرض سلام و ادب.خیلی عالی بود
سمیه شایسته خو
1398/10/19 - 18:46
لینک ثابت
ممنونم .بسیار خوب بود.کاش می
در حال نوشتن
1400/11/27 - 20:05
لینک ثابت
سلام علیکم خدا قوت
اسماعیل
1401/12/20 - 14:43
لینک ثابت
صوفی گری یعنی تظاهر که
اسماعیل
1401/12/21 - 14:51
لینک ثابت
هیچ چیز را با عرفان
سینا
1402/01/15 - 15:39
لینک ثابت
آنچه ما از عرفان امروزی
اسماعیل
1402/03/08 - 17:27
لینک ثابت
چرا خداوند انسان را از
امیر
1402/03/10 - 15:39
لینک ثابت
نکته ای عارفانه
اسماعیل
1402/03/21 - 11:10
لینک ثابت
بدبخت و فقیر واقعی کسی
اسماعیل
1402/03/23 - 15:58
لینک ثابت
اگر انسان به این باور
حسن
1402/03/25 - 11:15
لینک ثابت
پس به طور خلاصه میتوان
اصغر
1402/03/25 - 11:21
لینک ثابت
بنده تنها به یک تفاوت
امیر
1402/03/28 - 18:14
لینک ثابت
عرفان به بنده آموخت که
اسماعیل
1402/12/02 - 15:00
لینک ثابت
بله در پایان سوره مبارکه
ناشناس
1402/05/18 - 12:29
لینک ثابت
اصل عرفان را باید از
فایضه
1402/05/19 - 09:27
لینک ثابت
عرفان همراهان خود را در
اسما
1403/02/17 - 11:14
لینک ثابت
الله اکبر چه قدر زیبا
اسماعیل
1402/05/29 - 11:53
لینک ثابت
این دنیا به منزله یک چاه
سمیرا
1402/06/26 - 16:05
لینک ثابت
نسبت عمر ما به کل عمر
اسماعیل
1402/06/29 - 15:43
لینک ثابت
این روزها خیلی ها به
ابراهیم
1402/06/30 - 14:20
لینک ثابت
عرفان به انسان کمک میکند
اسماعیل
1402/07/01 - 08:42
لینک ثابت
عالی
اسماعیل
1402/07/08 - 10:32
لینک ثابت
بایزید بسطامی هم در 10
اصغر
1402/07/13 - 09:43
لینک ثابت
ایکاش صدا و سیما به جای
سینا
1402/07/16 - 09:51
لینک ثابت
کسی که خدا را دارد (واقعا
saman
1402/07/16 - 11:34
لینک ثابت
سلام عزیز. شیطان بین زمین و
سینا
1402/07/16 - 16:58
لینک ثابت
اگر دقت کنید کلمه واقعی
اسماعیل
1402/07/16 - 16:56
لینک ثابت
خیلی ها میگویند به این
اصغر
1402/07/17 - 15:54
لینک ثابت
با سلام . اتفاقا بنده
فایضه
1402/07/17 - 15:39
لینک ثابت
چه زشت است انسان وقت
حسین
1402/07/17 - 16:06
لینک ثابت
این روزها خیلی ها به
عسگر
1402/07/18 - 10:23
لینک ثابت
خدابیامرز پدرم میفرمود .
اصغر
1402/07/18 - 10:35
لینک ثابت
میرزا جواد آقا ملکی
علی
1402/07/19 - 11:38
لینک ثابت
ملاحسینقلی همدانی نامه ای
امیر
1402/07/20 - 09:10
لینک ثابت
مطلبی را از ملاحسینقلی
علی
1402/07/19 - 09:46
لینک ثابت
امروزه خیلی ها برای اینکه
رضا
1402/07/19 - 09:57
لینک ثابت
دوستان سعی کنید بچه
اسماعیل
1402/07/20 - 09:04
لینک ثابت
یک سخن
سمانه
1402/07/24 - 10:02
لینک ثابت
چه مطالب جالبی عنوان شده
سوره
1402/07/24 - 10:06
لینک ثابت
در جایی دیدم که یکی از
حسن
1402/07/24 - 12:11
لینک ثابت
یک سئوال
اسماعیل
1402/07/25 - 12:23
لینک ثابت
مَّا خَلۡقُكُمۡ وَلَا
اسماعیل
1402/07/27 - 10:38
لینک ثابت
خداوند چرا جهان را خلق
علی
1402/07/29 - 09:37
لینک ثابت
چه جالب بله مهم پیدا
امیر
1402/07/29 - 10:06
لینک ثابت
این دنیا و این عمر محدود
سینا
1402/07/29 - 09:23
لینک ثابت
دوستی داشتم تو تبریز که
اصغر
1402/07/30 - 08:39
لینک ثابت
شاید زیاد به مطلب شما
حسن
1402/07/30 - 08:52
لینک ثابت
اینکه میگویند وقت طلاست
امیر
1402/07/30 - 08:56
لینک ثابت
کسی که ساعتها بشینه
اصغر
1402/08/01 - 08:59
لینک ثابت
عجب به نکته خوبی اشاره
صفحهها
افزودن نظر جدید