پس به طور خلاصه میتوان گفت 1-تصوف و صوفی گری بر مبنای اذکار خاص استوار است که شاید گوینده اذکار حتی غافل از معانی آن است و فقط بیشتر تکیه بر ظواهر و رعایت قوانین آن است 2-فلسفه شناختی از طریق استدلال و بحث و بیشتر تکیه بر علم و عقل دارد . حال اگر یک پای علم و عقل بلنگد فلسفه ما نیز ناقص خواهد شد که معمولا اینطوری هم هست یعنی در پایان مباحث گیج خواهی زد 3-و اما عرفان بنازم به عرفان که تکیه گاه اصلی آن از عمل به واجبات و اطاعت و تسلیم محض و بدون چون و چرا در مقابل خالق و شناخت او از طریق تهذیب نفس و رعایت تقوی است و پویایی آن به خاطر شناخت حق تعالی است و این شناخت هرگز پایانی نخواهد داشت