گزارشات تاریخی نشان‌دهنده این است که بزرگان صوفیه برای رونق بخشی مجلس سماع خود، در ابتدا از أمردان (نوجوانان و جوانان زیبارو) استفاده می‌کردند ولی درعین حالی که مجلس سماع، مجلسی مردانه بود به‌تدریج پای زنان نیز به سماع باز شد. احمد جام از بزرگترین صوفیان مخالف سماع، به شدت به این مسئله تاخته و رقص سماع را خلاف شرع و برخواسته از هوی و هوس می‌داند.

سخن گفتن پیرامون مذهب بزرگانی همچون حافظ و سعدی کاری بسیار مشکل است، چراکه نه تنها برخی آن‌ها را شیعه و برخی آنها را سنی می‌دانند، بلکه برخی آن‌ها را صوفی نیز می‌دانند. اما پرده برداری این افراد از گمراهی و انحرافات متصوفه، خود را از این تهمت مبرا کرده‌اند. ولی همچنان مسئله مذهب این افراد مورد مناقشه است.

برخی گمان می‌کنند اگر درباره شعرای گذشته واژه عارف به کار برده شود، ساحت ایشان بری از خطا و اشتباه است و عارف در آن زمان به معنی عارف در زمان ما تلقی خواهد شد، درصورتی که در عصری که ایشان می‌زیسته‌اند واژه عارف و صوفی بصورت یکسان به کار برده می‌شد و ملقب شدن به نام عارف یا صوفی دلیل بر صحت مذهب و دین شخص نیست.

صوفیان گنابادی مدعی‌اند که امام خمینی (ره) در سخنرانی و کتاب تفسیر سوره حمد ملا سطلان گنابادی را به‌عنوان مفسری طراز اول معرفی کرده است. این در حالی است که صوفیان گنابادی چه در کلیپ تقطیع شده توسط آن‌ها و چه در متن کتاب تفسیر، تمام صحبت امام (ره) را نیاورده‌اند.

متصوفه مدعی‌اند که قرآن و حدیث معیار سنجش صحت کشف و شهود است. درحالی‌که سران تصوف خود معترف‌اند که استفاده از نقل فقط به‌عنوان شاهد و بینه برای کسانی است که اهل کشف نیستند. همچنین بارها در کتب خود با یک کشف و شهود دست به تحریف و تأویل آیه قرآن یا صحیح دانستن حدیث ضعیف یا رد کردن حدیث صحیحی زده‌اند.

درباره مذهب سران تصوف و عقاید ایشان سوال شده است. در جواب ایشان باید گفت اکثر سران صوفیه تا حدود قرن هشتم سنی مذهب بودند. اما بعد از آن برخی از سلسله‌های صوفیه به شیعه گرایش پیدا کردند. در پاسخ به بخش دوم سوال باید گفت، عقاید همه فرقه‌های صوفیه با هم یکسان نیست، بلکه به نسبت عقاید ایشان با هم متفاوت است که به برخی از آنها اشاره می‌شود.