پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ پرسش: آیا عایشه از خروج بر ضدّ امام علی (علیه السلام) پشیمان شده است؟
برخی می‌گویند: چون عایشه از عمل خود پشیمان شده و توبه کرده است، پس نمی‌توان بر عمل او ایراد گرفت؛ زیرا پس از آن‌که کار از کار گذشت، عایشه از کارهایی که انجام داده بود، پشیمان شد و بر عملکرد خود می‌گریست. شاهد بر آن، روایاتی است که نقل شده است.
ابن اثیر نقل می‌کند: عایشه در روز جمل گفت: «به خدا سوگند! دوست داشتم، بیست سال قبل از این روز مرده بودم.»[1]
ابن عبدالبرّ از ابی عقیق نقل کرده، که عایشه گفت: «هرگاه ابن عمر گذر کرد، او را به من نشان دهید. هنگامی‌که ابن عمر رسید... عایشه خطاب به او گفت: ای ابا عبدالرحمن! چرا مرا از حرکتم منع نکردی؟! ابن عمر گفت: مردی را با تو مشاهده کردم که بر تو غالب شده است، گمان کردم که هرگز با او مخالفت نمی‌کنی، مقصودش از آن شخص ابن زبیر بود. عایشه گفت: اگر تو مرا نهی می‌کردی، خروج نمی‌کردم.»[2]
جمیع بن عمر می‌گوید: بر عایشه وارد شدم و سؤال کردم: چه کسی نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) محبوب‌ترین مردم است؟ گفت: فاطمه. گفتم: من تو را از مردان سؤال کردم. گفت: همسرش، چرا چنین نباشد، در حالی‌که او بسیار روزه‌دار و شب زنده‌دار بود. هنگام وفات، رسول خدا جانش در دست علی (علیه السلام) قرار گرفت و حضرت آن را در دهان خود بازگرداند. راوی می‌گوید: به او گفتم: پس چه چیز باعث شد چنین کاری را انجام دادی؟ (مقصود خروج بر امام بود). در این هنگام روپوش را بر صورت خود انداخت و گریست و گفت: امری بود که بر من حکم و قضا شد.»[3]
در جایی دیگر عایشه می‌گوید: «دوست داشتم همانند همسران دیگر در خانه می‌نشستم...»[4]
بغدادی از عروه نقل می‌کند: «من هیچ‌گاه حرکت به‌سوی واقعه جمل را به یاد عایشه نمی‌آورم، جز آن‌که می‌دیدم او می‌گریست، به حدّی که روپوش او مرطوب می‌گشت و می‌گفت: ای کاش نسیاً منسیاً بودم.» خطیب بغدادی در ذیل این حدیث می‌گوید: «نسی منسی؛ همان حیضی است که می‌افتد.»[5] همین تعبیر از عایشه رسیده که در اواخر عمر خود به ابن عباس گفته است.[6]

پاسخ اوّل: چه دلیلی است بر این‌که عایشه توبه کرده است؟ آیا مجرّد گریه کردن دلیل بر توبه است؟ شاید به جهت نرسیدن به مقصود خود باشد؟
دوم: اگر از کار خود پشیمان شده و توبه کرده، پس چرا نزد حضرت علی (علیه السلام) نرفت تا از او در این باب حلالیت بطلبد؟ مگر با خروجش حقّ او را ضایع نکرده بود؟ او نه‌تنها این کار را نکرد؛ بلکه با اطّلاع از شهادت حضرت علی اظهار خوشحالی نمود.
سوم: اگر عایشه از عمل خود توبه کرده و پشیمان بود، چرا بعد از شهادت امام حسن (علیه السلام)، بار دیگر آن را تکرار کرده و با سوار شدن بر اسب و ظاهر شدن در میان مردم، از دفن حضرت در کنار روضه پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) امتناع نمود؟![7]
چهارم: کسی‌که چنین وضع و حالی دارد و کارهای او ناشایست بوده، خود توبه و استغفار می‌کند، دیگر چه جای این است که او را تقدیس کرده و عمل او را مصدر تشریع به‌حساب آورده و به آن فتوا داد؟

پی‌نوشت:

[1]. الکامل، ابن اثیر، ج 3، ص 254.
[2]. الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج 3، ص 910، ترجمه عبد الله بن زبیر.
[3]. مستدرک حاکم، حاکم نیشابوری، ج 3، ص 157.
[4]. فتح الباری، ج 16، ص 165؛ البدایة و النهایة، ج 4، ص 150؛ تاریخ بغداد، ج 5، ص 185.
[5]. تاریخ بغداد، خطیب بغدادی، ج 9، ص 185.
[6]. مسند احمد، ج 1، ص 276.
[7]. روضة الصفا، ج 3، ص 6.