وهابیت
کلام خود را با این سوال شروع میکنیم که آیا همه صحابه رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم قابل تکریم هستند و قابلیت الگو شدن برای مسلمین را دارند؟ با توجه به آیاتی از قرآن که اشاره به فرار بعضی از ایشان از میدان نبرد دارد، مسلما جواب منفی خواهد بود. برای روشن شدن مطلب به ذکر این آیات میپردازیم.
از جمله شبهاتی که وهابیت به شیعه وارد میکنند این شبهه میباشد که آیا در نهج البلاغه نشانی از وجود نص بر امامت علی و فرزندان او هست؟ اهل بیت، جایگاه راز خدا، پناهگاه دین او، صندوق علم او، مرجع حکم او، گنجینههای کتابهای او، کوههای دین او میباشند. خدا به وسیلۀ آنها پشت دین را راست کرد و تزلزلش را مرتفع ساخت . . . احدی از امت با آل محمد قابل قیاس نیست.
یکی از شبهاتی که وهابیت به شیعه وارد میکنند این شبهه میباشد که معنای « مولا » در حدیث غدیر به معنای دوست و یاور است. روشنترین گواه بر این که لفظ « مولی » در زبان عرب به معنی « اولی » آمده است، آیات قرآن است که برای نمونه به یک مورد آن اشاره میکنیم: «فالیوم لا یؤخذ منکم فدیة و لا من الذین کفروا مأویکم النّار هی مولاکم و بئس المصیر »؛ «امروز ( رستاخیز ) نه از شما و نه افرادی که کفر ورزیدهاند، عوضی گرفته نمیشود، جایگاه شما آتش است و آن برای شما اولی و سزاوار است و چه بازگشتگاه بدی است ». [ حدید / 15]
یکی از شبهاتی که وهابیت به شیعه وارد میکنند این شبهه میباشد که موضوع خلافت در کلام پیامبر شامل دوازده امام شیعه میشود؟ درست است جابر بن سمره از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) خلافت دوازده تن را پس از آن حضرت نقل کرده است، ولی گفتار پیامبر شامل دوازده تن امام شیعه نمیشود، زیرا آنان هیچگاه بر مسند خلافت تکیه نزدهاند.
سلفیان معتقد به الگو بودن جمیع صحابه پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم برای امت میباشند و در این راستا پیروی از ایشان را مجاز دانسته و بر این اساس گمان میکنند با متابعت هر یک از ایشان به فلاح و رستگاری خواهند رسید. اما در بررسی قرآن و کلام وحی به مواردی بر میخوریم که بعضی از صحابه مورد نکوهش خدا و رسولش قرار گرفتند و یا اینکه در قرآن و روایات صراحتا به فسق ایشان تاکید شده است.
دنیا طلبی و تن دادن به خواهشهای نفسانی مسئلهای است که اگر انسان با آن مبارزه نکند و بر نفس خویش فائق نیاید، در هر حالی ممکن است گریبانگیر انسان شود. حتی در میدان جنگ و در رکاب پیامبر، آنجا که شخص باید از همه تعلقات دنیایی دست بشوید و برای تحکیم و پاسداری از دین اسلام و حفظ جان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم، جان خود را در طبق اخلاص قرار دهد، شیطان به سراغ او میآید و در همان صحنه قتال حس دنیا دوستی را در نظرش متبلور میکند و او را از مسیر و هدف اصلی باز میدارد.
از شبهاتی که وهابیت به شیعه وارد میکنند این شبهه است که سند حدیث جابر که تعداد امامان را دوازده تن ذکر میکند ضعیف است. علاوه بر منابع شیعه احادیث دوازده امام را میتوان در بسیاری از کتابهای اهل سنت همچون صحیح بخاری و مسلم ، سنن ابوداود و ترمذی و مسند احمد بن حنبل و حاکم نیشابوری در مستدرک نیز مشاهده کرد. به عنوان نمونه در صحیح بخاری از جابر بن سمره روایت شده است که گفت: از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) شنیدم که میگفت: دوازده تن امیر خواهد آمد که همگی از قریش هستند.
یکی از شبهاتی که وهابیت به شیعیان وارد میکنند این است که آیا اعتقاد به امامت امامان دوازده گانه در زمان رسالت پیامبر هم وجود داشته یا پس از وفات امام عسکری ( علیه السلام ) پیدا شده است؟ اعتقاد به امامت دوازده تن از بنی هاشم در زمان رسول اکرم ( صلی الله علیه و آله و سلم ) مطرح بوده، ولی آشنایی به اسامی و هویت آنان به مرور زمان صورت گرفت، زیرا هر امامی، وصی و امام بعدی را معین و معرفی مینمود، و دلایل قاطع نشان میدهد که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) امامت و رهبری علی (علیه السلام) را در مواقع مختلف بالأخص در روز غدیر اعلام کرد، و تشیع به معنی رهبری علی (علیه السلام) به صورت یک اصل اعتقادی درآمد، همچنان که امامت و پیشوایی دو نور دیدۀ خود، حسن و حسین (علیه السلام ) را نیز در عصر خود مطرح کرده و فرمود است: « الحسن و الحسین امامان قاما او قعدا».
در ابتدا ذکر این نکته لازم است که خداوند انسانها را به تدبر در آیات الهی فرا خوانده و گرچه روخوانی آن هم سفارش شده، لکن ارزش واقعی برای کسانی است که در آیات قرآن مجید تدبر و تفکر میکنند. بنابراین ما (شیعه) برای درک بهتر آیات قرآن، خود را موظف به تدبر در آن میدانیم. سلفیها در جهت ستایش بیقید و بند همه صحابه رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم آیاتی از کلام الله مجید را دستاویز خود قرار دادهاند که در این نوشته به توضیح و تدبر در آن آیات خواهیم پرداخت.
یکی از شبهاتی که برخی از دشمنان اسلام به ویژه وهابیت به شیعیان وارد میکنند، اتهام جمع آوری قرآن در عصر رسول خدا (صلی الله علیه و آله ) برای انکار فضائل خلفاست. مسئله گرد آوری قرآن در عصر رسول گرامی اسلام را به وسیلۀ أدلهای میتوان اثبات کرد که در ادامه به توضیح آن خواهیم پرداخت ولی قبل از آن به سوء ظن سؤال کننده و ادعای واهی آن و کلام خداوند در این زمینه خواهیم پرداخت. خداوند متعال میفرماید: « یا ایها الّذین آمنوا اجتنبوا کثیرا من الظّنّ إنّ بعض الظنّ إثم ». «ای افراد با ایمان از بسیاری از گمانها بپرهیزید که پارهای از گمانها گناه است ». خداوند متعال در این آیه انسانهای با ایمان را از سوء ظن نسبت به یکدیگر بر حذر داشته است. بنابراین ادعای جمع آوری قرآن در عصر پیامبر انکار فضیلتی از خلفا نخواهد بود و این مطلب از دلائلی که در ذیل خواهد آمد روشن میگردد.
ما در این مقال به نکته ای اشاره خواهیم کرد و آن اینکه برای تعریف و تمجید از یک شخص و یا یک گروه، نباید به صورت گزینشی عمل کرد و فقط تعریف های گفته شده برای ایشان را مطرح کرد و اگر چنانچه نکوهشی از ایشان هم آمده باید بیان شود تا در نهایت صلاحیت آن فرد و یا گروه مورد ارزیابی دقیق قرار گیرد. سلفی ها برای ستایش صحابه و اعتقاد به الگو قرار دادن بی چون و چرای همه آنها بعضی از آیات قرآن مجید را دستاویز خود قرار دادهاند که اشاره به تعریف و یا بیان فضیلتی برای بعضی صحابه در یک مقطع خاص دارد. ما در این مقال به نکتهای اشاره خواهیم کرد و آن اینکه برای تعریف و تمجید از یک شخص و یا یک گروه، نباید به صورت گزینشی عمل کرد و فقط تعریفهای گفته شده برای ایشان را مطرح کرد و اگر چنانچه نکوهشی از ایشان هم آمده باید بیان شود تا در نهایت صلاحیت آن فرد و یا گروه مورد ارزیابی دقیق قرار گیرد.
یکی از شبهاتی که وهابیت به شیعه وارد میکنند این مسئله است که چرا شیعیان در حالی که بخشی از عقاید و احکام را از قرآن و سنّت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم ) میگیرند، در بیشتر موارد به روایات امامان خود اعتماد می کنند، مگر منبع علوم و آگاهیهای امامان شیعه چیست؟ اگر شیعه بر روایات امامان خود اعتماد کامل دارد، بدان سبب است که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم ) آنان را حجت دوم پس از کتاب خدا شمرده و در حدیث معروف ثقلین میفرماید: « انّی تارک فیکم الثّقلین کتاب الله و عترتی »؛ « من در میان شما دو گوهر گرانبها به عنوان امانت باقی میگذارم که عبارتند از کتاب خدا و عترتم.»
یکی از شبهاتی که برخی از دشمنان اسلام به شیعه وارد میکنند این است که می گویند : چرا تعداد امامان شیعه 12 تاست نه کمتر نه بیشتر؟ در این مقاله به بررسی این موضوع و پاسخ آن می پردازیم. موضوع امامت در منطق شیعه به مردم واگذار نشده، و همۀ موضوعات آن مربوط به ذات اقدس اله و رساندن آن از سوی پیغمبر اکرم ( صلی الله علیه و آله و سلم ) است؛ بنابراین علت حصر امامان به دوازده تن از جمله موضوعاتی است که فلسفه آن برای ما روشن نیست.
با گذر از معنا و ماده سلف که بررسی بیشتر آن را به لسان العرب و مجمع البحرین در باب ماده سلف ارجاع میدهیم، به بررسی واژه سلفی در اصطلاح امروز میپردازیم. سلفی در زمان کنونی به پیروان مکتب فکری و اعتقادی احمد بن حنبل ( 186-241) گفته میشود. در کتاب الموسوعه الذهبیه للعلوم الاسلامیه [1] درباره احمد ابن حنبل آمده است: او یکی از شخصیتهایی است که از سنت پیامبر دفاع نمود و به آنچه که صحابه و تابعان بر آن بودند، تمسک جست و به آراء و افکاری که پس از آنان پدید آمده بود، اعتنا نکرد و در این راه از جانب برخی از خلفاء عباسی آزار دید اما استقامت ورزید و شکیبایی پیشه نمود.