دونادون
در باورهای فرقه اهل حق در ارتباط با زندگی پس از مرگ به دو دیدگاه متفاوت اشاره شده است، از طرفی بهگونهای از تناسخ معتقدند و از طرفی دیگر اعتقاد به محشر و معاد نیز در متون این فرقه دیده میشود.
فرقه اهل حق، عقیده دونادون و حلول را به وحدت وجود تفسیر کرده و صحیح بودن آن را، با این تفسیر توجیه کردهاند در حالیکه بین این دو، مغایرت و دوگانگی مشاهده میشود.
عقیده دونادون، پیامدهای مختلفی از جمله پیامدهای فرهنگی و اجتماعی در پی دارد. اطاعت بی چون و چرا از بزرگان فرقه، ایجاد انگیزه ریاست طلبی و مرید پروری، ترویج خرافه گرایی و سوء ظن و بدبینی نسبت به برخی افراد فقیر، از مهمترین پیامدهای اجتماعی آن است.
بنیان فکری آئین اهل حق را دونادون تشکیل میدهد؛ با این بیان که از ذات الهی، در جسم برخی افراد حلول شده و این ذات در میان انسانها در چرخش است؛ پذیرش این باور پیامدهای اعتقادی از جمله نیازمندی و مکانمندی ذات الهی را به دنبال دارد.
دونادون از عقاید بنیادین فرقه اهل حق است که در چیستی و ماهیت آن، بزرگان فرقه اهل حق نظریههای متناقضی ارائه کردهاند که در پی آن نمیتوان ماهیت مشخص و واحدی، نسبت به این باور در این فرقه به دست آورد.
فرقه اهل حق بر اساس اعتقاد به دونادون، رنجهای زندگی انسان را نتیجه اعمال بد او در زندگیهای پیشین دانسته و از این توجیه، به عنوان حکمت و فلسفه دونادون یاد میکند.
طرفداران نظریه تناسخ، برای تأیید پنداره خود، به کارکرد آن از جمله ثمرات تربیتی تمسک جستهاند؛ با این بیان که تناسخ با ایجاد فرصت زندگی مجدد برای افراد، امکان تحقق کامل استعدادها و شکوفایی کامل آنها را فراهم میکند.
در میان باورمندان به تناسخ و دونادون، رنگ و بوی کمی از حضور خدا و اعتقاد به او در زندگی احساس میشود و عمل صالحی که این افراد انجام میدهند، برای رضای خدا نیست و برای بازخورد طبیعی آن، در زندگی در این جهان است.
باورمندان به تناسخ و دونادون، نظریه خود را به بقای روح پس از مرگ، پیوند زده و بر این باور هستند که ماهیت و اصالت انسان، همان روح اوست و جسم آدمی در ماهیت او نقشی ندارد و از رهگذر این عقیده، جاودانگی انسان را پس از مرگ، بدون اعتقاد به معاد توجیه میکنند.
دونادون از باورهای بنیادین فرقه اهل حق است. بر اساس این باور معتقدند که روح بزرگان و انبیاء الهی در جسم بزرگان و پیران این فرقه حلول کرده و بدین جهت برای آنها تقدس و احترام خاصی قائل میشوند.
فرقه اهل حق درباره زندگی پس از مرگ به گونه ای از تناسخ یعنی دونادون معتقد است. یکی از دلایل باورمندی به عقیده تناسخ و دونادون، در میان باورمندان به این عقیده، ادعای وجود خاطراتی از زندگی پیشین دون قبلی، برای برخی از افراد می باشد.
مساله مرگ و فرجام زندگی انسان از مهمترین مسائلی است که آدمی نسبت به آن هراسان و ترسان است که از جمله راهکار رهایی از آن و میل به جاودانگی و غلبه بر مرگ از دیدگاه کسانی که هویت انسان را در حضور دنیوی میدانند، تناسخ و دونادون است.
تناسخ از باورهای مشترک و مهم آیین های اهل حق و هندوییسم است که در اهل حق از آن به دونادون تعبیر می شود. نقطه افتراق این دو در نظریه تناسخ، این است که در هندوییسم چرخه انتقال روح تا ابد ادامه داشته و هیچ پایانی برای آن وجود ندارد اما در نگاه اهل حق این چرخه انتقال محدود می باشد.
فرقه اهل حق معتقد به عدل الهی بوده و برای توجیه رنج ها و نقص های زندگی بشر و رابطه آن با عدل الهی به عقیده تناسخ و دونادون روی آورده اند و آن را مقتضای عدالت خداوند می دانند.