پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ بخش مهمی از آموزه‌های آیین هندوییسم به آموزه تناسخ اختصاص دارد و محققان آن را عمده‌ترین ویژگی مذهب هندوان می‌دانند؛ آموزه‌ای که نشانۀ نحله هندی دانسته شده و اهمیت آن به حدی است که اگر کسی به آن اعتقاد نورزد از سلک هندوان به شمار نمی آید. هندوان معتقدند آدمی همواره در گردونه تناسخ و تولدهای متکرر در جهان پر رنج گرفتار است. [1]

در میان برخی از فرقه های وابسته به ادیان آسمانی از جمله فرقه اهل حق نیز اعتقاد به تناسخ وجود دارد که از آن به «دونادون» تعبیر می‌شود. این عقیده در میان فرقه اهل حق از عقاید مهم به شمار آمده و می‌توان گفت بنای اعتقادات این فرقه بر دونادون استوار است.[2]

تناسخ و دونادون به معنای داخل شدن روح از بدنی به بدن دیگر بلافاصله پس از مرگ است. بنا به عقیده فرقه اهل حق روح انسان هزار و يك دون (جامه) عوض می‌کند و با گردش در جامه های مختلف، جزای اعمال گذشته خود را می‌بیند و بدین ترتیب جامه‌های بعدی آن متناسب با اعمالی خواهد بود که انجام داده است، در صورتی که کارهای نيك و اعمال خوب از او سرزند به جامه ثروتمندان و اشخاص مرفه خواهد رفت و اگر مرتکب اعمال زشت و ناپسند شود به جامۀ فقرا آمده دچار مصائب و ناملایمات خواهد شد، تا از این راه جزای کردار خود را ببیند، پس از عوض کردن هزار جامه، هزار و یکمین جامۀ خود را که عبارت از بقا و ابدیت است خواهد پوشید.[3]

بر اساس این تعریف اهل حق از دونادون، نقطه افتراق تناسخ در هندو و دونادون در اهل حق این است که در باور هندویان، چرخه انتقال روح تا ابد ادامه داشته و هیچ پایانی برای آن وجود ندارد؛ یعنی روح از آغاز ورودش به عالم خاکی، بدون اینکه هدف معینی را داشته باشد، تنها برای زیستن و زنده بودن در اشکال مختلف تا ابد در گردش است، اما در نگاه اهل حق این چرخه انتقال روح، محدود بوده و با هدف تکامل، تا هزار و یک جامه، روح در گردش است. [4]

لازم به ذکر است که تناسخ و دونادون بر اساس دلایل صریح قرآنی باطل بوده و ادله عقلی نیز آن را مردود می داند و لازم است فرقه هایی که خود را وابسته به دین اسلام می‌دانند حقایق جهان مادی از جمله مرگ را بر اساس دلایل روشن وحیانی تفسیر و تحصیل نموده و از گرایش به آموزه های ابداعی بشری که ریشه در افسانه ها و باورهای دروغین دارد پرهیز نمایند.

پی نوشت:

[1]. در قلمرو وجدان(سیری در عقائد، ادیان و اساطیر)، زرین کوب، عبدالحسین، تهران، علمی، 1369، ص118

[2].  سرسپردگان، خواجه الدین، سید محمدعلی، خورشید، ص12

[3]. همان،ص 14

[4]. بررسی تحلیلی فرقه اهل حق، حسینی، سیدحسین، ذکری، ص290