تصوف
مهم‌ترین مبنای نظری مهدویت، "امامت باطنی" است. غزالی پایه‌گذار این نظریه در شرق است؛ اما تکامل نهایی آن در غرب صورت گرفت. نقطه ثقل تصوف غزالی این بود که مهدی یـکی از اقطاب راه تصوف است. انگیزه غزالی از این نظریه، مقابله و طرد اندیشه امامت منصوص شیعی بود.
اصلی‌ترین محور اتصال برخی فرَق صوفیه به شیعه، به واسطه اصطلاح ولایت می‌باشد. بررسی ادعاهای بزرگان و رهبران صوفیه درباره مفهوم ولایت و مقام تراشی‌های ایشان همچنین بررسی مفهوم ولایت و امامت در شیعه، محکی برای سنجش اعتقادات صوفیان در عصر حاضر درباره مهدویت و ولایت‌پذیری آنان است.
از مسائلی که در میان شیعیان مطرح است، مساله جانشینی امام عصر (عج) می‌باشد. شیعیان عقیده دارند بعد از غیبت صغرا، حضرت فقط از طریق نمایندگان چهارگانه خود با شیعیان مرتبط بوده است. اما صوفیه ادعا دارند که در زمان غیبت امام زمان (عج) نیابت حضرت از آن ایشان است و به‌جای نواب اربعه نیابت را به بزرگان خود ختم می‌کنند.
محمد نوربخش در حالی در استان تهران به عنوان یک امام‌زاده دارای گنبد و بارگاه می‌باشد که از اقطاب فرقه ضاله صوفیه و موسس فرقه نوربخشیه می‌باشد و ادعا داشته که او مهدی موعود آخرالزمان است و ظهور کرده است. علما زیادی از جمله علامه مجلسی به شدت او را سرزنش کردند. ليكن متأسفانه امروزه جريان صوفيه براي او گنبد و مزار ساخته است.
از دیدگاه صوفیه تمام مرام‌های موجود در جهان بر صراط حق هستند و اختلاف مذاهب را اختلاف در رنگ و صورت می‌شمرند. تمام فرق و مذاهب و فلسفه‌ها در چشم صوفیه در حکم نردبانی برای عروج است و به محض عروج بدون کوچک‌ترین وابستگی آن را رد می‌کنند. درحاليكه عقیده داشتن به صلح کل (و زانو زدن در مقابل ظالمين) با اندیشه مهدویت مغایر است.
ابن عربی، مدت امامت حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) را 9 سال می داند، در حالی که به اعتقاد شیعه و اکثریت اهل سنت، آن امام همام، بعد از شهادت پدر بزرگوارش امام عسگری(علیه السلام) به سال 260 هجری قمری، از دیده‌ها پنهان شده و از آن زمان تا کنون پشت غیبت قرار گرفته است و روزی به امر خداوند متعال، ظهور خواهد کرد و اشتباه بودن سخن امثال ابن عربی روشن خواهد شود.
یکی از علل تشکیل فرق و نحله‌های اعتقادی و مذهبی از سوی دشمنان یک امت، مقابله با محور وحدت در آن جامعه می‌باشد. ازآنجاکه دو چیز در امت اسلام به‌عنوان محور وحدت از سوی پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) معرفی‌شده بود، دشمنان مسلمین در لباس نفاق و تزویر به مبارزه با آن دو پرداختند. آن دو رکن وحدت یکی کتاب و دیگری عترت و اهل‌بیت رسول خدا (صلی الله علیه و آله) می‌باشد.
نویسنده صوفي در مقاله خود ضمن انتساب عقب‌افتادگی جامعه و جمود فکری آن در بحث‌های کلامی به فقها، با توسعه در واژه «اهل‌بیت» به دنبال انتقال معنا و مصداق مفهوم «اهل‌البیت» ذکر شده در لسان روایات معصومین (علیهم‌السلام) و آیات قرآن، از مفهوم اصطلاحی و خاص آن به مفهوم عام آن می‌باشد تا به‌منظور خود که مساوی قرار دادن قطب با مفهوم «اهل‌بیت» و معرفی قطب به‌عنوان مصداق ایشان در عصر حاضر برسد.
ابن عربی به عنوان یکی از سران تصوف، موافقان و مخالفانی جدی دارد. برخی او را عارف و فقیه و محدثی برجسته خطاب کرده و برخی دیگر او را یک دروغگو و دشمن اهل‌بیت پیامبر و پیروان ایشان می‌دانند. در مذهب شیعه تولی و تبری به‌عنوان دو فرع از فروع دین محسوب می‌شود، امّا براساس روایات واردشده در این موضوع از ناحیه معصومین، دین و ایمان چیزی جز محبت به دوستان خدا و بييزاري از دشمنان خدا نیست.
صوفیه گنابادی، نیابت نواب اربعه امام زمان (عجل الله تعالي فرجه الشريف) را از طرف امام زمان و امام حسن عسگری (عليه السلام) به این نیابت رسیده بودند؛ را نمی‌پذیرند و به نیابت اقطاب خودشان قائل هستند و نیابت نواب اربعه را فقط در اخذ هدایا و وجوهات شرعی می‌دانند.در حالی که بسیاری از علمای شیعه به بزرگی و وثاقت آنان اذعان دارند.
آنچه که شک مخالفین ابن عربی را در مورد عدم اعتقاد او به مهدویتِ حضرت مهدی موعود و خاتم الاولیاء بودن ایشان را به یقین تبدیل کرده است و دیگر عبارات موافق او درباره حضرت مهدی (ع) را باطل کرده است این است که او درباره خودش می‌گوید: «أنا ختم الولایه دون شک؛ يعنی بدون شک من ختم الولایة هستم.
نتظار فرج امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) از مهم‌ترین اعتقادات شیعه بوده و اهل‌بیت عصمت و طهارت(علیهم السلام) نیز از فضیلت و اهمیت انتظار فرج در دوران غیبت روایات کثیری نقل کرده‌اند مانند روایت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) که می‌فرمایند: «افضل اعمال امتی انتظار الفرج... بهترین اعمال امت من، انتظار فرج است».
شهید محراب آیت‌الله قاضی در پاورقی کتاب انیس الموحدین، می‌نویسد: «علمای شیعه و سنی در حق وی سه قول بیان کردند: جمعی او را تکفیر کرده‌اند، مانند علامه تفتازانی، عده‌ای وی را از اکابر اولیا دانسته‌اند بلکه او را ازجمله عرفای کاملین و اعاظم مجتهدین به شمار آورده‌اند و جمعی دیگر به ولایت او قائل شده ولی مطالعه کتب او را حرام دانسته‌اند.»
همانطوری که می‌دانیم، مفهوم ولایت در میان شیعیان و اهل سنت، باهم متمایز است. از این رو شعب منشعب از هر یک از شیعه و سنی، متاثر از این دو مفهوم می‌باشند. فرقه صوفیه که در ابتدا با تفکر اهل سنت پا به عرصه وجود نهاد و در دامان همان تفکر رشد و گسترش یافت و تا امروز هم به حیات خود ادامه داده است.