سنت
قرآنیون معتقدند: چون که در سنّت نبوی؛ یعنی اخبار و روایات، وضع حدیث و جعل اخبار صورت گرفته؛ لذا نمیتوان به اخبار حاکی از سنت اعتماد کرد و در نتیجه حجیتی هم ندارد. پاسخ: اگرچه قابل خدشه بودنِ برخی احادیث از جهت متن یا سند قابل پذیرش است، اما نمیتوان کلیت سنت را بخاطر وجود روایات ضعیف مورد انکار قرار داد؛ زیرا چالشهایی که در مسیر احادیث قرار گرفته را میتوان تا میزان بسیار زیادی بهوسیله علم رجال و تشخیص وثاقت و عدالت راویان برطرف نمود.
دکتر «احمد صبحی منصور» از چهرههای مهم جریان «قرآنیون»، با استدلال به بخشی از آیه 98 سوره نحل، ادعا میکند که قرآن همه نیازهای دینی را بیان کرده است و دیگر به سنّت و حدیث نیازی نیست. در پاسخ به این استدلال باید گفت، قطعاً مقصود از «تبْيَانًا لِكُلِّ شَيْءٍ» در این آیه، مطلقِ همه چیز نیست و حصری که در این آیه وجود دارد، حصر اضافی است.
قرآنیون معتقدند که اطاعت از پیامبر (ص) منحصر در دوران خودش است که در نقد این ادعا باید گفت که اگر آیات اطاعت، اتباع، اسوه بودن، ولایت، تبیین و ... را فقط مختص زمان رسول خدا (ص) بدانیم، در این صورت، بخشی از آیات قرآن، از مرجعیت قرآن حذف شده و چنین امری محال است.
دکتر «احمد صبحی منصور» از چهرههای «قرآنیون»، با استدلال به بخشی از آیه 38 سوره انعام، ادعا میکند که قرآن همه نیازهای دینی را بیان کرده و دیگر به سنّت و حدیث نیازی نیست. این مطلب در صورتی کامل است که مقصود از «الْكِتَابِ» در آیه، قرآن باشد؛ لکن این مطلب ثابت نیست و صدر و ذیل آیه نشان میدهد که مقصود، کتاب خلقت یا همان لوح محفوظ است، نه قرآن.
«احمد صبحی منصور» پیامبر (ص) را فردی در حد افراد جامعه پایین آورده و هرگونه تبیین و تشریح و لازمالاطاعه بودن را از حقوق ایشان نمیداند؛ در حالی که خداوند به اطاعت و پیروی از دستورات و فرامین پیامبر (ص) امر کرده است.
قرآنیون معتقدند که تنها وظیفه پیامبر (ص)، ابلاغ وحی قرآنی است و غیر از آن، وحی وجود ندارد؛ اما آیاتی که اطاعت از رسول خدا (ص) را واجب کرده، این ادعا را نقض میکند؛ زیرا اطاعت از پیامبر (ص) در کنار اطاعت از خدای متعال، از جمله دستورات قرآن کریم است و به تصریح این کتاب مقدس، هر کسی که از پیامبر (ص) اطاعت کند، در واقع از خدا اطاعت کرده است.
«احمد صبحی منصور»، از قرآنیون اهلسنت است که با خلط در معانی آیات قرآن، میگوید آیات قرآن ما را امر به اطاعت از قرآن و نهی از تبعیت غیر قرآن (از جمله سنت پیامبر و کتابهای حدیثی و تفسیری) میکند. این ادعای احمد صبحی منصور، مبنی بر قرآنبسندگی و نفی حجیت سنت است، در حالی که شمار زیادی از آیات قرآن بر اعتبار سنت پیامبر(ص) و هر آنچه به ایشان منتسب است، صراحت دارد.
«احمد صبحی منصور»، از قرآنیون اهلسنت، برای اثبات مبانی خود ادعا کرده است که مراد از کلمه «رسول» در آیات قرآن که امر به اطاعت از خداوند و رسول کرده، قرآن کریم است؛ این در حالی است که این ادعا، نه با بلاغت و فصاحت قرآن سازگار است و نه با تفاسیر سایر مفسران فرییقین.
با وجود آنکه در منابع روایی اهلسنت روایاتی بر سنت تلبیه در روز عرفه وجود دارد؛ اما بنیامیه با این سنت پیامبر نیز به مخالفت پرداختند و به آن عمل نمیکردند و مردم را نیز از عمل به آن نهی میکردند. سعید بن جبیر میگوید: روز عرفه نزد عبدالله بن عباس بودیم، عبدالله بن عباس پرسید: چرا مردم تلبیه نمیگویند، گفتم: از معاویه میترسند.
علی اکبر حکمی زاده قائل است قرآن تنها منبع قابل استفاده در استنباط معارف و احکام دینی است و حجیت تمام احادیث را منکر شده است که در نقد او گفته میشود که در هر علمی چنین اختلافاتی هست و موجب بطلان نیست؛ برخی تناقضات بدوی است و با روشن شدن مطلب تعارض از بین میرود و برخی تناقضات نیز با اصول تعادل و تراجیح حل میگردد.
علی اکبر حکمی زاده قائل به دیدگاه قرآن بسندگی در دین است؛ طبق نظر وی قرآن تنها منبع قابل استفاده در استنباط معارف و احکام دینی است و برای تمام مسائل و امور دینی فقط باید از قرآن بهره گیری کرد و حجیت تمام احادیث را منکر شده است که در نقد او کتاب کشف الاسرار توسط امام خمینی (ره) نوشته شد.
جناب قلمداران از قرآنیون شیعه معاصر که برای احادیث، اهمیتی قائل نیست و قرآن را برای فهم اسلام کافی می داند، در نقد امامت، امام را بی میل به خلافت دانست؛ در حالی که حضرت بارها به غصب خلافت اشاره کرده است.
سنگلجی از قرآنیون معاصر معتقد بود که ابتدا باید ببینیم که مسلمانان در صدر اول اسلام قرآن را چگونه میفهمیدند تا از این طریق گرفتار اوهام و خرافات نشویم؛ وی متمایل به افکار وهابیت شد و تبرک و قربانی برای غیر خدا و توسل و استغاثه را از اقسام شرک دانست که در رد شبهات وهابیت پاسخ داده شده است.