‏پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ جریانی با شعار اصلاح دینی و بازگشت به قرآن که تحت عنوان «قرآنیان» از آن یاد می‌شود، یکی از جریانات تأثیرگذار در جهان اسلام و نیز در ایران، در مقطعی از سده گذشته بود که با توجه به سیاست‌های ضددینی و فرهنگی حکومت در دوران پهلوی اول فرصت مناسب جهت گسترش و توسعه این جریان در ایران فراهم شد.

این جریان که در دوران ظهور و بروز اجتماعی وهابیت اتفاق افتاده بود، جریانی است که اسلام را منحصر در برداشت های سطحی از قرآن می‌کرد و روایات و احادیث را از اولویت خارج می‌کرد.

می‌توان گفت که این جریان در ایران در امتداد جریان وهابیت به وجود آمد و متأثر از این جریان بود که از جمله افراد داعیه‌دار در این دوران را می‌توان شریعت سنگلجی دانست که فعالیتهای او مورد حمایت رژیم رضاشاه بود.

محمدحسن شریعت سنگلجی در سال 1269ش در تهران متولد شد. پدرش شیخ حسن و جدش حاج رضاقلی از علما و فقهای عصر خود بودند. وی در تهران دروس فقه را در محضر حاج شیخ عبدالنبی مجتهد تهرانی، حکمت را در محضر میرزا حسن کرمانشاهی، کلام را در محضر شیخ علی متکلم نوری و عرفان را نزد میرزا هاشم اشکوری خواند. مدتی بعد به همراه برادرش، محمد، عازم نجف شد؛ در آنجا اولین کتاب خود را نوشت که ناشناخته است و مورد توجه آیت‌الله سیدمحمد کاظم یزدی، بزرگ‌ترین عالم شیعه در آن زمان قرار گرفت و به عنوان «شریعت» ملقب شد.(1)
شریعت سنگلجی افکاری بر خلاف اجماع علمای شیعه داشت و برخی اعتقادات مذهبی را خرافه پرستی می‌شمرد. کتابهای مهم او عبارتند از: اسلام و رجعت، کلید فهم قرآن و توحید در عبادت.

اعتقادات شریعت سنگلجی:
سنگلجی‌ معتقد بود که ابتدا باید ببینیم که مسلمانان در صدر اول اسلام قرآن را چگونه می‌فهمیدند و قبل از پیدایش فلسفه، تصوف، شریعت و ... چه دینی داشتند تا از این طریق گرفتار اوهام و خرافات نشویم؛ همچنین معتقد بود که قرآن برای همه قابل فهم است، فهم آن مبتنی بر شناسایی اسباب نزول و نیازمند شناختن احوال عرب در آن عصر است، علت بدبختی مسلمانان این است که دین را از قرآن نمی‌گیرند و در آیات آن تعمق نمی‌کنند، به دست کردن حلقه و انگشتر و نخ یا ... برای دفع بلا و تبرک به درخت و سنگ و ... و ذبح و قربانی برای غیر خدا و دعای توسل و استغاثه به غیر خدا، از اقسام شرک است.(2) این عقاید که تکرار افکار وهابیت است، در پاسخ به شبهات وهابیت پاسخ داده شده است.

امام خمینی (رحمةالله‌علیه) در مورد افرادی مثل سنگلجی می‌گوید: «در این میان چند تن آخوند قاچاق که از علم و تقوا یا دست کم تقوا‏‎ ‎‏عاری بودند به نام روحانیت ترویج کردند و با نام اصلاحات بر خلاف‏‎ ‎‏دین، آنها را به نوشتن و گفتن وادار کردند و کتابهای آنها را با اجازه اداره‏‎ ‎‏مطبوعات، با خرج خود یا کسانی که گول خورده بودند به طبع‏‎ ‎‏می‌رسانند و اگر کتابی بر ضد آن نوشته می‌شد، طبع آن را اجازه‏‎ ‎‏نمی‌دادند. چنانکه کتاب اسلام و رجعت که نوشته شد یکی از روحانیون‏‎ ‎‏قم کتاب ایمان و رجعت نوشت و دروغ پردازی و خیانت کاری سنگلجی‏‎ ‎‏را آفتابی کرد و نگذاشتند طبع شود، اکنون هم خطی موجود است.»(3)

پی‌نوشت:
1.  دهقانی، رضا و علیپور سیلاب، جواد، مقاله اصلاح دینی دوره پهلوی اول با تکیه بر آراء شریعت سنگلجی، دوفصلنامه علمی – پژوهشی تاریخ نامه ایران بعد از اسلام، سال چهارم، شماره 7، پاییز و زمستان 1392، ص32.
2. سنگلجی، شریعت، کلید فهم قرآن، به انضمام براهین القرآن، موسسه انتشارات دانش، 1345، چاپ سوم، ص5و6.
3. خمینی، روح الله، تاریخ معاصر ایران از دیدگاه امام خمینی(ره)، ص144، نشر موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).