پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ حدیث و سنت، پس از قرآن، دومین منبع استنباط احکام نزد شیعه و اهل سنت بوده و بسیاری از احکام فقهی که توسط پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌آله) تشریع شده، در قالب احادیث و روایات به ما رسیده است.
مسلمانان صدر اسلام و ادوار بعد از آن نیز با توجه به آیه‌ای که می‌فرماید: «وَمَا آتَاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَدِیدُ الْعِقَابِ [حشر/8] ... شما آنچه رسول حق دستور دهد (و منع یا عطا کند) بگیرید و هر چه نهی کند واگذارید و از خدا بترسید که عقاب خدا بسیار سخت است.» اطاعت از امر رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌آله) را در تمام امور بر خود واجب می‌دانند.

اما تفکری از دیر باز در انکار حجیت حدیث و سنت نبی مکرم اسلام (صلی‌الله‌علیه‌‌وآله) شکل گرفته و امروزه نیز در قالب فرقه "قرآنیون" معروف شده است. این فرقه بر این باورند که در قرآن دلالت روشنی بر اطاعت از احادیث رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌آله) وجود ندارد و احادیث و روایات موجود نیز دارای تناقضاتی هستند که به دلیل آن تناقضات، نمی‌توان دستورات فقهی و شرعی را بر آنان استوار کرد.
بزرگان این فرقه، قرآن را یگانه منبع تشریع دانسته و خود را بی‌نیاز از احادیث و روایات می‌دانند و بر این عقیده‌اند که هر کس که با زبان عربی آشنا باشد، می‌تواند از قرآن تمام چیزهایی که لازم دارد را برداشت کند.

احمد صبحی منصور که یکی از سردمداران فرقه قرآنیون اهل سنت است، با استناد به آیات 26 و 27 سوره مبارکه کهف: «قُلِ اللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا لَبِثُوا لَهُ غَیبُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ أَبْصِرْ بِهِ وَأَسْمِعْ مَا لَهُمْ مِنْ دُونِهِ مِنْ وَلِی وَلَا یشْرِكُ فِی حُكْمِهِ أَحَدًا * وَاتْلُ مَا أُوحِی إِلَیكَ مِنْ كِتَابِ رَبِّكَ لَا مُبَدِّلَ لِكَلِمَاتِهِ وَلَنْ تَجِدَ مِنْ دُونِهِ مُلْتَحَدًا [کهف/26و27] خدا به زمان اقامت آنان (در غار کوه) داناتر است که او به همه اسرار غیب آسمانها و زمین محیط است و چقدر هم بینا و شنواست! و هیچ کس جز او سرپرست و نگهبان خلق نیست و احدی را در حکم خود شریک نمی‌سازد * و آنچه از کتاب خدا بر تو وحی شد (بر خلق) تلاوت کن، که کلمات او را هیچ کس تغییر نتواند داد، و هرگز جز درگاه او پناهی نخواهی یافت.» می‌گوید: «خداوند، تنها ولی کسانی است که در حکم او برای او شریک قرار نمی‌دهند و قرآن را تنها کتابی می‌دانند که خداوند بر نبی (صلی‌الله‌علیه‌وآله) وحی کرده است.»[1]

در نقد این دیدگاه می‌گوییم: علاوه بر اینکه مفسران مذاهب اسلامی، نسبت به آیات مورد ادعای قرآنیون تفسیری متفاوت از تفسیر قرآنیون دارند، باید گفت که در مقابل این آیات، آیات دیگری وجود دارد که بر ضرورت اطاعت از پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) در اوامر و نواهی و احکام اشاره می‌کند؛ مانند آیه «.. . فَإِنْ تَنَازَعْتُمْ فِی شَیءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَالرَّسُولِ إِنْ كُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْیوْمِ الْآخِرِ ذَلِكَ خَیرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِیلًا [نساء/59] پس اگر در چیزی کار به نزاع کشد، آن را به حکم خدا و رسول بازگردانید؛ اگر به خدا و روز قیامت ایمان دارید. این کار برای شما بهتر و خوش‌عاقبت‌تر خواهد بود.» یا آیه «وَمَا كَانَ لِمُؤْمِنٍ وَلَا مُؤْمِنَةٍ إِذَا قَضَى اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَمْرًا أَنْ یكُونَ لَهُمُ الْخِیرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ [احزاب/36] و هیچ مرد و زن مؤمنی را در کاری که خدا و رسول حکم کنند، اراده و اختیاری نیست (که رأی خلافی اظهار کنند)» یا آیه «بِالْبَینَاتِ وَالزُّبُرِوَأَنْزَلْنَا إِلَیكَ الذِّكْرَ لِتُبَینَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَیهِمْ وَلَعَلَّهُمْ یتَفَكَّرُونَ [نحل/44] (ما هر رسولی را) با معجزات و کتب و آیات وحی فرستادیم و بر تو این ذکر (یعنی قرآن) را نازل کردیم؛ تا برای مردم، آنچه را که به آنان فرستاده شده، بیان کنی و امید است که عقل و تفکر به کار بندند.»

خداوند در این آیات، پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) را مفسّر و مبین آیات قرآن معرفی کرده است. در پرتو این آیات، می‌توان دریافت که بخشی از آنچه که خداوند در قالب دین برای انسان خواسته است، قطعاً با رجوع به پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) به دست می‌آید.[2]

پی‌نوشت:
[1]. صبحی منصور، القرآن و کفی مصدرا للتشریع الاسلامی، بیروت، مؤسسة الانتشار العربی، ص25-30.
[2]. قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر قمی، چاپ سوم، قم، دارالکتاب، ج3، ص24.