پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ در نیمه دوم قرن سیزده هجری و در رویارویی با پیشرفتهای خیره کننده غرب و تهاجم همه جانبه قدرتهای استعماری به کشورهای اسلامی، جریاناتی در ایران و سایر نقاط  شکل گرفت که برخی دینی و برخی غیردینی بودند. یکی از این جریانات «جریان قرآنیون شیعه» است.[1]

برخی از بزرگان جریان قرآنیون شیعه مانند سید اسدالله میراسلامی معروف به خرقانی، اولین کسی است که با شعار بازگشت به قرآن، شکل گیری جریان قرآنیون شیعه را در ایران رقم زد. پس از او چهره‌ های دیگری همچون: محمدحسن شریعت سنگلجی، علی اکبر حکمی زاده، میرزا یوسف شعار تبریزی، عبدالوهاب فرید تنکابنی، سید ابوالفضل برقعی، حیدرعلی قلمداران، دکتر سید صادق تقوی و سید مصطفی حسینی طباطبایی این راه را پی گرفتند.

تفاوت قرآنیون شیعه و غیر شیعه:
قرآنیون شیعه معتقدند که بیان قرآن در بخش اعتقادات، کافی است و نیازی به سنت ندارد و در بخش فروع و احکام نیز برخی از احکام مانند وضو به طور مفصل در قرآن ذکر شده است و نیازی به سنت ندارد و برخی مانند نماز به صورت مجمل ذکر گردیده که تفصیل آن را باید از سنت آموخت.[2]
برخلاف آنان، قرآنیون غیر شیعه معتقدند: هر آنچه از امور دینی مورد نیاز انسان است در قرآن ذکر شده و چیزی از آن فروگذار نشده است؛ بنابراین جایی برای سنت باقی نمی‌ماند و نیازی به آن نیست.[3]

در نقد این اعتقادات باید گفت که اگرچه آیات قرآن در برخی از موضوعات اعتقادی همچون توحید، نبوت و اصل معاد، محکم، صریح و روشن است، اما در برخی از موضوعات، همچون رؤیت خداوند، کرسی، جبر و اختیار، قضا و قدر و برخی از صفات خداوند، متشابه است و این موضوع خود سبب ایجاد اختلافات و مذاهب مختلف عقیدتی از قبیل مجسمه، مشبهه، جبریه، قدریه و ... در بین مسلمانان گردیده و وجود این اختلافات عقیدتی، خود بهترین شاهد بر متشابه بودن آیات و نیاز آن به سنت است.
همچنین وجود اختلاف در بین خود قرآنیون نیز نشانه نیاز قرآن به سنت است و همین امر باعث شده است تا ایشان هم نتوانند به دیدگاه خود پایبند بمانند.

باید گفت لازمه این دیدگاه (کفایت قرآن در مسائل اعتقادی) این است که مباحث اعتقادی را به سادگی بتوان بدون نیاز به سنت و هیچگونه شرح و تفسیری از قرآن آموخت؛ اما می‌ بینیم این امرتحقق نیافته است. زیرا در قرآن، آیاتی با موضوع مباحث اعتقادی وجود دارد که بدون شرح و تفسیر سنت، مقصود واقعی از آن روشن و مشخص نمی‌ شود.[4]

پی‌نوشت:
[1]. روشن ضمیر، محمدابراهیم، جریان شناسی قرآن بسندگی، ص55.
[2]. تقوی، سید صادق، یک روش جدید و علمی برای از بین بردن کلیه اختلافات جزئی مسلمانان، ص4-7.
[3]. الهی بخش، خادم حسین، القرآنیون و شبهاتهم حول السنه، ص265.
[4]. موضوعات اعتقادی همچون: رؤیت خداوند، کرسی، جبر و اختیار، قضا و قدر و برخی از صفات خداوند که به شکل گیری فرقه‌هایی همچون: مجسمه، جبریه، مفوضه و ... منجر شده است.