قرآنیون
بسیاری از مفسران با توجه به اینکه سنت پیامبر (ص) و روایات معصومین (ع) پس از قرآن کریم دومین مرجع مهم و معتبر در شناخت آموزه های دینی است، در تفسیر، از قرآن و سنت بهره می جویند؛ اما جریانی به نام قرآنیون درصدد است که ملاک و محور تفسیر را، بیانات قرآن قرار دهد.
خداوند قرآن را به صورت نور و هدایت و بیانگر همه چیز نازل کرد؛ پس دلیل نیاز به تفسیر قرآن چیست؟ قرآن معارفی را كه بشر به آن نيازمند است، در حجم کمی از الفاظ، ارائه كرده و اين امر سبب شده كه فهم بخشی از آيات، نيازمند دقت بيشتر و تحقيق عميقتری برای پی بردن به مقصود خداوند باشد؛ بنابراين ضرورت ايجاب میكند که تفسیری برای آیات قرآن وجود داشته باشد.
سید ابوالفضل برقعی، از روحانیون معاصر است که عمده اندیشه وی ترکیبی از قرآن بسندگی و نفی عقاید شیعی است؛ ازجمله مسائلی که برقعی آن را انکار کرده، مسئله مهدویت است که در این زمینه مینویسد: «خداوند در كتاب خود نامی از مهدی نبرده و عنوانی برای او نیاورده است.»
از شبهات وهابیت در ایام فاطمیه این است که چگونه می توان باور داشت كه با وجود حضرت علی (ع) در درون منزل، همسر او درب را باز كرد؟ چرا حضرت علی (ع) برای بازكردن درب منزل نرفت؟ در پاسخ به این شبهه میتوان گفت آنچه از برخی روايات استفاده میشود این است که حضرت فاطمه (س) نزديک درب ورودی منزل نشسته بود و با ديدن عمر و همراهان وی، درب را به روی آنان بست.
از آنجایی که استعمارگران، آموزه های وحدت بخش قرآن و دین را مانع بزرگى بر سر راه خويش نسبت به تسلط بر كشورهاى اسلامی و چپاول منابع و ذخایر طبیعی آنها مى بینند، لذا برای مهجور ساختن قرآن و كنار گذاشتن آن از زندگی سیاسی و اجتماعی مسلمانان به عنوان يك راهبرد اساسى تلاش میکنند تا از این طریق و نیز ایجاد تفرقه، بتوانند سلطه گرى خود را در كشورهاى اسلامی تداوم بخشند.
در قرن اخیر با تأثیرپذیری از افکار سید جمال الدین اسدآبادی، نیازها و شرایط سیاسی اجتماعی جامعه، جریانی به نام «قرآنیان شیعه» در ایران شکل گرفت که بارزترین مشخصه آنان، کنار نهادن احادیث ائمه (ع) در فهم قرآن است.
صبحی منصور (از مروجان فرقه اهل سنت قرآنیان) مدعی است که با توجه به آیات قرآن، تنها قرآن راه مستقیم است و در نتیجه احادیث پیامبر (ص)، مسیری ناصحیح است. این در حالی است که آیات قرآن بر این اعتقاد، خط بطلان میکشد.
به جریان افراطی قرآنیون که با استناد به برخی از آیات، قرآن را برای بشر کافی می دانند و حجیت سنت پیامبر (ص) را زیر سؤال می برند، باید گفت مهمترین دلیل اعتبار سنت، پذیرش رسالت ایشان است؛ زیرا مهمترین سخن و ادعای پیامبر خدا (ص) ادعای پیامبری از جانب باری تعالی و نزول فرشته وحی بر ایشان است. پذیرش این جایگاه از جانب مسلمانان، مستلزم آن است که سخنان دیگر ایشان نیز معتبر شمرده شود.
قرآن و حديث از مهمترين منابع فهم اسلام هستند که غالب شیعیان و اهل سنت، حجیت آن دو را قبول دارند، اما افراط برخی از مسلمانها در قرآن و در حديث، سبب به وجود آمدن جريانهايی خاص شد؛ افراط در حديث، به شکل اخباری گری در شیعه و اهل حدیث در اهل سنت بروز کرد. در بحث قرآن نیز، افراط گرايی به شکل قرآنیون در میان شیعه و سنی مطرح شد.
جناب قلمداران از قرآنیون شیعه معاصر است که برای احادیث، اهمیتی قائل نیست و قرآن را برای فهم اسلام کافی می داند؛ وی در نقد امامت، انتصابی بودن امامت را انکار کرده است، در حالی که خداوند در قرآن کریم انتصابی بودن مسئله امامت را ذکر کرده است.
جناب قلمداران از قرآنیون شیعه معاصر که برای احادیث، اهمیتی قائل نیست و قرآن را برای فهم اسلام کافی می داند، در نقد امامت، امام را بی میل به خلافت دانست؛ در حالی که حضرت بارها به غصب خلافت اشاره کرده است.
امام خمینی (ره) در مورد احمد کسروی می گوید: «سوابق آن مرد ابله در تبریز و تهران در دست است و آنها که او را میشناسند به ناپاکی و خلاف عفت میشناسند. چنین عنصری که خود از ناپاکترین عناصر است میخواهد مردم را به آیین ناپاک دعوت کند.»
سنگلجی از قرآنیون معاصر معتقد بود که ابتدا باید ببینیم که مسلمانان در صدر اول اسلام قرآن را چگونه میفهمیدند تا از این طریق گرفتار اوهام و خرافات نشویم؛ وی متمایل به افکار وهابیت شد و تبرک و قربانی برای غیر خدا و توسل و استغاثه را از اقسام شرک دانست که در رد شبهات وهابیت پاسخ داده شده است.
صبحی منصور از مروجان فرقه قرآنیان اهل سنت مدعی است که با توجه به آیات قرآن، تنها قرآن، راه مستقیم است و در نتیجه احادیث پیامبر، مسیری ناصحیح است؛ این در حالی است که آیات قرآن بر این اعتقاد، خط بطلان میکشد.