پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ قرآنیون یا قرآنیان نام یک جریان فکری در میان شیعه و اهل سنت است که با تکیه بر شعار وحدت امت اسلامی و شعار بازگشت به قرآن شکل گرفت؛ اما تاریخ پیدایش این جریان در میان شیعه به سالهای مشروطه و پس از آن و با تأثیرپذیری از اندیشه‌های اصلاحی سید جمال الدین اسدآبادی و شیخ هادی نجم آبادی توسط یکی از شاگردان ایشان به نام سید اسدالله خرقانی شکل گرفت و به وسیله چهره‌های دیگری همچون شریعت سنگلجی، یوسف شعار، برقعی، قلمداران و حسینی طباطبایی و ... ادامه یافت.

این گروه که قرآن را در بخش اعتقادات کافی و بی نیاز از سنت می دانند، روش تفسیری قرآن به قرآن را شاخص فهم قرآن، قرار داده‌اند؛ اگرچه یکی از مهمترین و معتبرترین روش‌های تفسیری، تفسیر قرآن به قرآن است، لکن کاربرد این روش تفسیری از سوی ایشان در حوزه اعتقادت، با نقدهایی همچون عدم فراگیری، ناهماهنگی و ضعف در نتیجه گیری همراه است.

به عنوان مثال، به هنگام مراجعه به تفاسیر قرآنیون شیعه در می یابیم که عملکرد ایشان در استفاده از این روش تفسیری یکسان نبوده و در تفسیر برخی از آیات قرآن، بین ایشان اختلافاتی مشاهده می‌شود؛ از جمله، برقعی در تفسیر آیه شریفه: «وَاتَّقُوا يَوْمًا لَا تَجْزِي نَفْسٌ عَنْ نَفْسٍ شَيْئًا وَلَا يُقْبَلُ مِنْهَا شَفَاعَةٌ وَلَا يُؤْخَذُ مِنْهَا عَدْلٌ وَلَا هُمْ يُنْصَرُونَ (بقره/48) و حذر کنید از آن روزی که هیچ کس به کار دیگری نیاید و شفاعت هیچ کس پذیرفته نشود و فدا و عوض از کسی قبول نکنند و هیچ یاری کننده و فریادرسی نخواهند داشت.»
ابوالفضل برقعی شفاعت اخروی را انکار کرده و در دنیا آن را به معنای استغفار و در حق مؤمنانی که خداوند از دین و اعمال آنان خشنود باشد، روا دانسته است.(1)
در حالی که یوسف شعار یکی دیگر از قرآنیون شیعه، در تفسیر همین آیه، با اشاره به آیات دیگر درباره شفاعت، وجود شفیعانی را در روز قیامت ثابت می‌کند و می‌گوید، شفاعت کنندگانی خواهند بود، منتهی توضیح می‌دهد که فقط کسانی حق شفاعت خواهند داشت که خداوند به ایشان اجازه دهد و از مقربین الهی باشند و این شفاعت درباره کسانی خواهد بود که خداوند به بخشوده شدن آنان راضی باشد.(2)

آیه ای را که بیان کردیم، از جمله آیات عقیدتی است که بر طبق مبنای قرآنیون، قابل فهم و کافی و بی نیاز از سنت است و بنابراین نباید برداشت و تفسیر مختلفی به خصوص از طرف قرآنیون که مبنای فهم قرآن را خود قرآن می‌دانند، از این آیه متفاوت باشد؛ اما با این وجود، از تطبیق این دو تفسیر، چنین به دست می‌آید که برقعی شفاعت اخروی را به هیچ وجه قبول ندارد و تنها وجهی از شفاعت که مورد قبول او است، شفاعت دنیوی به معنای استغفار است؛ در حالی که یوسف شعار، شفاعت اخروی را برای مقربان درگاه الهی به اذن خداوند در حق کسانی که خداوند به بخشوده شدن آنان راضی باشد، می‌پذیرد.(3)
این تنها یک نمونه از هماهنگ نبودن قرآنیون در استفاده از روش تفسیری که ادعای آن را دارند، است.

پی‌نوشت:
1. برقعی، سید ابوالفضل، تابشی از قرآن، ج1، ص95.
2. شعار، یوسف، تفسیر آیات مشکله، ص42، چاپ سوم، تهران، انتشارات مجلس تفسیر قرآن.
3. همان.