پیدایش تصوف
منظور از مکتب‌های فکری، مکاتب موجود در قلمرو تفکرات اسلامی است. با گسترش تحقیقات عقلی، از قرن دوم تا قرن ششم هجری، عملاً چهار دسته و گروه فکری اصلی و عمده به وجود آمد که به عنوان متکلمان، فلاسفه مشاء، فلاسفه اشراق و عرفا یا متصوفه شناخته شدند. همه این‌ها به طور کلی به واقعیت و عینیت جهان و انسان باور داشته و قوای ظاهری و باطنی انسان را در مجموع، قادر به درک حقایق...
تصوف و عرفان، مفهوم کلی و عامی است که بر مصادیق گوناگونی اطلاق شده است. بنابراین در تعریف عرفان و و نیز در رد و قبول آن نباید از خصوصیات مصادیق غفلت کرد و مبنای کار این مفهوم کلی و عام قرار داد. تعارف عرفا نیز از عرفان متنوع است، زیرا عرفا در تعریف عرفان و مسائل مربوط به آن همانند توحید، فنا، عشق و محبت، فقر و اخلاص و رضا، در مواردی موقعیت خاص مخاطب را در نظر...
تحقیق در مورد کلمات هر زبان و گویش بر عهده‌ی اهل‌فن ادبیات آن زبان است و لغت عربی که هر مسلمانی آن را «لسان مبین» می‌خواند نیز مطابق با بقیه‌ی زبان‌ها قوانینی دارد که علمای فنون مختلف من‌جمله صرف و نحو و معانی و بیان و لغت و غیره آن‌ها را از متون کلام عرب فصیح استخراج کرده‌اند. از آنجا که کلمه تصوف منشأ عربی دارد و نام فرقه‌ی صوفیان است، برای به‌دست آوردن...
با اینکه تشیع و تصوف از جهت لغوی و مفهومی دو معنای کاملاً متفاوت هستند؛ در کتاب آشنایی با عرفان و تصوف که مولف آن نورعلی تابنده قطب فرقه صوفيه گنابادی است، خلاف این مطلب ادعا شده است و بر آن برهان‌های غیرمنطقی آورده شده است. در اينجا سعی شده در مورد لغات تشیع و تصوف و هم‌چنین اتحاد معنایی آن دو لغت مورد بررسی قرار گيرد...
شروع تاریخ اسلام که همراه با بعثت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) بوده، به طور واضح بیان شده است به گونه‌ای که دوست و دشمن خود را در هر مساله‌ای که با اسلام در ارتباط است، بیان می‌کند تا کسانی که قصد دارند به وسیله تحریف در محتوای احکام و دستورات شرع مقدس برای خود در اسلام جایگاه و مقامی که بر اثر ایمان ظاهری نه واقعی...
مکاتب هندی تأثیر زیادی در تصوف اسلامی داشته است و به همین مناسبت میان عقاید صوفیه به‌اصطلاح اسلامی و بعضی از مذاهب هندی شباهت آشکار وجود دارد و این خود دلیل بر تأثیرپذیری تصوف اسلامی از مکاتب هندی است. اسلام که به فاصله کمی بعد از ظهور، از حدود عربستان خارج‌شده و به‌سرعت در هر جهت پیش می‌رفت، طولی نکشید که به سرحد...
درباره شکل‌گیری تصوف نظرات مختلفی وجود دارد. اما سه دسته کسانی که درباره صوفیه سخن گفته‌اند که همان صوفیه، صوفی پژوهان و منتقدین تصوف هستند، درباره منشا شکل‌گیری تصوف گمانه‌هایی را مطرح کرده‌اند، حتی در هر یک از طوایف مختلف، نظرات متفاوتی وجود دارد. در این میان نورعلی تابنده، قطب فعلی دراویش گنابادی با کنار هم قرار دادن...
از جمله فرقه‌های صوفیه کرامیان می‌باشد. مهد این فرقه خراسان و بعد از بایزید بسطامی قوت گرفت و اساسی‌ترین اعتقاد آن‌ها تأکید بر توکل بود. پیروان این فرقه تا جایی بر توکل تأکید داشتند که در پی کسب و کار درآمدن را منافی با توکل دانسته لذا به بهانه تأسی از اهل صفه ترک کسب و کار گفته و به مسافرت‌های طولانی بدون زاد و توشه روی آوردند درحالی که واقعیت داستان اهل صفه...
درباره منشاء ظهور تصوف سخنهاي فراواني گفته شده است. درحقيقت پيدايش مسلک تصوف را هر يک از اهل نظر به نوعي ديگر توجيه کرده‌اند. اما ينکه منشاء تصوف از زهد و پرهيز بوده است و بعدها با عقايد و آراء حکمي و اشراقي آميخته شده است، ظاهرا از ساير احتمالات طبيعي‌تر است. با اين همه درباره منشاء آن احتمالات ديگر هم داده‌اند.
معمول در هر فن و رشته بيان توضيحاتي پيرامون نام آن است. بنابر معمول و عرف تحقيق هنگامي که درباره تصوف سخن به ميان مي‌آيد، انسان جستجوگر و کنجکاو ميل دارد بداند لفظ صوفي از چه چيزي مشتق شده است. بر همين اساس پيرامون آن روي سخن را با استناد به کلام اساتيد فن آغاز مي‌کنيم، سپس به طعنه‌هايي که به جهت پشمينه پوشي اين طايفه وارد آمده اشاره مي‌کنيم.
ابوالقاسم عبدالکریم بن هوازن قشیری، از اعلام صوفیه در قرن چهار و پنج هجری قمری و معاصر با ابوسعید ابوالخیر بوده که مهمترین اثر به جامانده از وی، کتاب رساله‌ی قشیریه است. او در باب چهل و دوم از این کتاب به بررسی و نقد گمانه‌ها در مورد معنای صوفی پرداخته و در آخر از بیش از سی نفر از اعلام متصوفه در این‌باره نقل قول می‌کند و گردآوری نسبتاً خوبی را انجام داده‌است.
همان‌طوری که می دانیم عالمان دین پژوه در زمینه پیدایش تصوف گمانه هایی زده‌اند، در این میان عده ای گفته اند تصوف چیزی نیست جز تاثیر گرفتن صوفیان از آداب و رسوم رهبانان مسیحی. در این نوشته سعی بر آن داریم که به چگونگی تاثیر آداب و رسوم مسیحیت بر تصوف و برخی از علت‌های آن بپردازیم.
عدّهاي منشاء شکل گيري تصوف را افراد دلسوزي مي‌دانند که از زندگي تجملاتي دوري گزيده و زهد خشک و طاقت فرسا را به جان خريده و همين طرز تفکر، ميتواند منشاء شکل گيري تصوف باشد، در اين نوشتار به بررسي اين نظريه ميپردازيم.
عده اي از تصوف پژوهان براي تصوف سرچشمه هايي تصور کرده‌اند. برخي معتقدند که تنها علت بوجود آمدن تصوف، تعاليم قرآن و سنت رسول الله (ص) و صحابه ميباشد. اما اگر تنها علت پيدايش تصوف، قرآن و سنت بوده، چرا که شواهدي در تصوف موجود است که با صريح آيات قرآن و روايات معصومين (ع) مخالف است؟