پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ «سید ابوالفضل برقعی » یکی از بزرگان جریان قرآن‌ بسندگی است که منکر بسیاری از ضروریات شیعه شده است. یکی از شبهاتی را که علیه شیعه وارد کرده، این است که می‌نویسد: «شیعیان ادعا می‌کنند امامان آنها معصوم هستند؛ درحالی که آنان خدا را حاضر و ناظر اعمال خود دانسته و به تعریف و تمجید مردم، کاری ندارند و بدان هیچ اهمیتی هم نمی‌دهند و از بیم آنکه مبادا مغرور و خودپسند گردند، از تعریف و تمجید و تملق مردم بیزار بوده و از آن نهی می‌کرده‌اند و فریب مداحان را نمی‌خورده‌اند؛ چنانکه حضرت علی علیه‌السلام در نهج‌البلاغه می‌فرماید که «من فراتر از آن نیستم که خطا نکنم».[1]

برقعی با دستاویز قرار دادن این بخش از خطبه، «من در نزد خودم به‌گونه‌ای نیستم که خود را بالاتر از این ببینم که خطا نکنم»، می‌گوید: خود حضرت تصریح دارد که ایمن از خطا نبوده و معصوم نیست؛ بنابراین وقتی خود امام علی علیه‌‎السلام می‌گوید: «من فراتر از این نیستم که خطا کنم»، چرا شما (شیعیان) کاسه داغ‌تر از آش هستید؟

نقد و پاسخ:

برای پاسخ به این شبهه لازم است به اصل سخن امیرالمؤمنین علیه‌‎السلام و تعریف شیعه از عصمت توجه کنیم. امیرمؤمنان علیه‌‎السلام در خطبه 216 نهج‌البلاغه می‌فرماید: «فَلَا تَکُفُّوا عَنْ مَقَالَةٍ بِحَقٍّ أَوْ مَشُورَةٍ بِعَدْلٍ فَإِنِّی لَسْتُ فِی نَفْسِی بِفَوْقِ أَنْ أُخْطِئَ وَ لَا آمَنُ ذَلِکَ مِنْ فِعْلِی إِلَّا أَنْ یَکْفِیَ اللَّهُ مِنْ نَفْسِی مَا هُوَ أَمْلَکُ بِهِ مِنِّی»؛[2] «پس، از گفتن حق، یا از مشورت در عدالت خودداری نکنید؛ زیرا خود را برتر از آنکه اشتباه کنم و از آن ایمن باشم، نمی‌‏دانم؛ مگر آنکه خداوند -کسی که به من از خودم مالک‌تر است- مرا حفظ فرماید».

همان گونه که شارحان نهج‌البلاغه بیان کرده‌اند، جمله بعدی حضرت در ادامه همین خطبه، این اشکال را رفع می‌کند؛ زیرا حضرت می‌فرماید: «اگر خدا مرا از خطا حفظ نکند، من خودم شخصاً و بدون تکیه بر پروردگارم، از خطا محفوظ نمی‌مانم». به‌عبارت دیگر مفهوم جمله اول حضرت که می‌فرماید، «ایمن نیستم» این است که من به عنوان یک انسان، از خطاکردن ایمن نیستم؛ ولی مفهوم جمله بعد این است که به عنوان حفظ و حمایت الهی، وضع دیگری دارم و خدا مرا از خطا حفظ می‌کند؛ مانند این عبارت، در ماجرای حضرت یوسف علیه‌السلام در قرآن هم مطرح شده که می‌فرماید زلیخا قصد حضرت یوسف علیه‌السلام کرد و یوسف هم اگر برهان حق را نمی‌دید، قصد او می‌‌کرد؛ یعنی حضرت یوسف، به عنوان یک انسان، بیم این داشت که آلوده هوا و هوس شود، ولی مشاهده برهان الهی و عصمت، مانع از آن شد که دچار خطا شود.[3]

بنابراین امیرالمؤمنین علیه‌‎السلام در این بیان نورانی توصیه به گفتن سخن حق و رفتار از روی عدل می‌کند و می‌فرماید: همه به این امورات نیازمندیم و اگر عنایت الهی نباشد، انسان دچار خطا می‌شود؛ ولی این به معنی ثابت‌ شدن خطا برای حضرت نیست.

پی‌نوشت:
[1]. برقعی، سید ابوالفضل، خرافات وفور در زیارات قبور، ص69.
[2]. نهج‌البلاغه، خطبه 216.
[3]. آشتیانی، محمدرضا، ترجمه و شرح نهج البلاغة، ج2، ص594، پاپ اول، قم، انتشارات امیر.