پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ با بررسی دقيق در واقعه عاشورا و سيره رفتاری امام سجاد (علیه‌السلام) درمی يابيم که حضرت، در جاويدان ماندن نهضت و قيام خونين عاشورای محرم سال 61 هجری قمری که تا ابد در ذهن و جان بشريت نقش بسته است، نقش بسيار مهم و اثرگذاری داشته است.
حضرت امام سجاد (علیه‌السلام) در واقعه کربلا و در روزی که پدر بزرگوارش امام حسین (علیه‌السلام) و یارانش به شهادت رسیدند، به شدت بیمار بود؛ به گونه‌ای که امویان در مواردی می‌خواستند آن حضرت را به شهادت برسانند، اما عده‌ای گفتند: او را همین بیماری که دارد، کفایت می‌کند.(1)

با توجه به بیمار بودن امام در واقعه عاشورا، مصلحت الهی در این امر نهفته بود که امر امامت تداوم یابد و آن حضرت زنده بماند تا پیام حماسه کربلا را به همراه عمه‌اش حضرت زینب (سلام‌الله‌علیها) و دیگر اسرای کربلا به خوبی به همگان برساند و تداوم این نهضت را سبب شود و چهره پلید امویان را با افشای جنایت‌های هولناکشان رسوا سازد.
بعد از حادثه عاشورا هنگامی که اسرا به کوفه و سپس به شام فرستاده شدند و امام سجاد (علیه‌السلام) و عمه بزرگوارش حضرت زینب (سلام‌الله‌علیها) در فرصت‌هایی که به وجود می‌آمد، سخنرانی و خطبه خوانی کردند و پیام کربلا را به همگان رساندند.

امام سجاد (علیه‌السلام) و حضرت زینب (سلام‌الله‌علیها) مظلومیت امام حسین (علیه‌السلام) و یاران باوفایشان و ظلم هایی که دشمنان یزیدی در حق ایشان انجام دادند را بیان کردند؛ این افشاگری‌های امام سجاد (علیه‌السلام) و حضرت زینب (سلام‌الله‌علیها) توطئه یزید را که  قصد خواری اهل بیت (علیهم‌السلام) را داشت، خنثی کرده و قضیه را به سود اهل بیت (علیهم‌السلام) تغییر داد.
همچنین امام سجاد (علیه‌السلام) در خطبه‌ای که برای کوفیان خواند، به فریبکاری آنها اشاره کرد و آنان را به خاطر پیمان‌شکنی، مورد ملامت قرار داد. در بخشی از سخنان حضرت آمده است: «أَیُّهَا النَّاسُ نَاشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ تَعْلَمُونَ أَنَّکُمْ کَتَبْتُمْ إِلَی أَبِی وَ خَدَعْتُمُوهُ وَأَعْطَیْتُمُوهُ مِنْ أَنْفُسِکُمُ الْعَهْدَ وَالْمِیثَاقَ وَالْبَیْعَةَ ثُمَّ قَاتَلْتُمُوهُ وَ خَذَلْتُمُوهُ فَتَبّاً لَکُمْ...(2) ای مردم! شما را به خدا قسم آیا می‌دانید که روزی به پدرم نامه‌ها نوشتید و او را فریب دادید و عهد و پیمان خود را با او محکم ساختید و سپس خود به جنگ وی برخاستید. هلاکت بر شما از این توشه که برای خود پیش فرستادید...» این سخنان حضرت سبب شد کوفیان به سرزنش خویش بپردازند.

یكی دیگر از كارهایی كه امام سجاد (علیه‌السلام) برای زنده نگه داشتن عاشورا كرد، گریه‌هایی بود كه در مصیبت پدرشان و شهدای كربلا داشتند، به گونه‌ای كه معروف به یكی از بكائان عالم شدند و در تاریخ نام گرفتند.
گریه‌های امام سجاد (علیه‌السلام) اگرچه بُعد عاطفی داشت، اما جلوه پررنگ‌ترش بُعد سیاسی بود؛ زیرا این گریه‌ها موجب ایجاد سؤال می‌شد و حضرت در پاسخ به سؤالات مطرح شده، ماجرا را بازگو كرده و قیام سیدالشهداء (علیه‌السلام) را مطرح و یادآوری كرده و اجازه ندادند مظلومیت خاندان پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) در دشت كربلا فراموش شود.

امام سجاد (علیه‌السلام) پس از حادثه کربلا دریافته بود که امکان احیای این جامعه مرده با در دست گرفتن رهبری سیاسی آن وجود ندارد و درگیر شدن در یک حرکت سیاسی دیگر با وجود قدرت دیگر احزاب، به صلاح نيست.
تاریخ گواه است که امام سجاد (علیه‌السلام) در طول سی و چهار سال فعالیت، شیعه را از یکی از سخت‌ترین دوران‌های حیات خویش عبور داد. امام سجاد (علیه‌السلام) توانست شیعه را حیاتی نو بخشد و زمینه را برای فعالیت‌های آینده امام باقر (علیه‌السلام) و امام صادق (علیه‌السلام) فراهم کند.

پی‌نوشت:
1. شیخ مفید، الارشاد، چاپ اول، ج۲، ص۱۱۳.
طبرسی، اعلام الوری، تهران، اسلامیه، چاپ سوم، ج۱، ص۴۶۹.
2. طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج، ج۲، ص۳۰۶.