توکل یکی از صفات حسنه است که از سرچشمه‌ فضائل اخلاقی می‌جوشد که در این حالت اعتماد قلب در همه‌ی امور و کارها تنها بر خداست و انسان تنها به یک قدرت مطلق وابسته است و فقط او را مسبب الاسباب می‌داند. منشاء پیدایش این اعتقاد آموزه‌های غنی دینی و الهی است که در دین اسلام نیز در قرآن به آن اشاره شده است.

صوفیان گاهی سماع را بر نماز نیز مقدم کرده‌اند. چنان‌که در احوالات مولوی، شاعر و صوفی پرآوازه سنی مذهب آورده‌اند که روزی در حضور مولوی، موسیقی می‌زدند و او مشغول سماع بود و ذوق‌ها می‌کرد. در این زمان یکی از مریدان خبر آورد که وقت نماز رسیده و اذان می‌گویند. مولوی لحظه‌ای صبر کرد و گفت: نِی نِی آن (اذان) نماز دیگر و این سماع، نماز دیگر!

برخي از محققان صوفي‌پژوه در کنار عيب‌هايي که بر صوفيه گرفته‌اند، خدماتي از اين طايفه نيز عنوان کرده‌اند تا جانب عدالت رعايت شود. در اين زمينه سوال مي‌شود که خدماتي که صوفيه به خلق رسانده‌اند، آيا صرفاً منفعت خلق مد نظر صوفيه بوده يا اينکه علاوه بر منفعت حداقلي که براي خلق در ميان بوده، منفعتي عمده براي اين فرقه درميان بوده که ايشان تن به چنين خدماتي داده‌اند؟

سماع، چون اختراع و بدعت تصوف در عرفان بود، بزودی ملعبه‌ و بازیچه‌ی اباحه‌گران و کسانی قرار گرفت که برای انجام کارهای خلاف شرع به دنبال بهانه‌های به ظاهر پذیرفته شده بودند. از این رو خود بزرگان تصوف هم که سماع را قبول داشته و گاهی انجام می‌دادند، وقتی این اوضاع را مشاهده کردند، سماع را ترک گفته و از آن نهی نمودند.

یکی از آداب و آموزه‌های اسلامی، روش برخورد با مهمان و پذیرایی از اوست. یک مسلمان معتقد و متشرع که رفتار خود را مطابق با دستورات انسان کامل قرار داده است می‌داند که در برابر مهمان وظایفی دارد که باید به احسن وجه انجام دهد. حال، مهمان هرکه باشد و از هر قوم و قبیله‌ای رسیده باشد.

این سؤال مطرح است که با توجه به شیوه‌ی بزرگان صوفیه در شرح دادن مباحث و مطالب، چرا در باره‌ی بحث خلافت به سانسور روی آورده و با استناد به روایات جعلی و راویان کذابی چون زُهری، سعی در فضیلت سازی برای خلفا دارند و بس؟