اهل حق
فرقه اهل حق معتقد به عدل الهی بوده و برای توجیه رنج ها و نقص های زندگی بشر و رابطه آن با عدل الهی به عقیده تناسخ و دونادون روی آورده اند و آن را مقتضای عدالت خداوند می دانند.
در نگاه فرقه اهل حق انسان ها از نظر آفرینش به دو دسته زردگلان و سیاه گلان تقسیم می‌شوند. زردگلان در ازل، ازاستعداد وجودی و مرتبه‌ی کمال، برخوردار بوده و سیاه گلان سرشتی تیره و ضمیری تاریک دارند. این نوع انسان‌ها نه تنها در مسیر تکامل قدم نمی گذارند بلکه ارشاد و راهنمایی، در آنها اثری ندارد.
پیروان اهل حق برای پیران و مرشدان خود جایگاه ویژه ای قائل بوده و آن ها را برخوردار از علم لدنی می‌دانند و این امر دستاویزی برای تبعیت بی چون و چرا از آنها شده است.
فرقه اهل حق از خاندان‌های مختلفی شکل گرفته است که این خاندان‌ها عقاید و باورهای مشترکی از جمله اعتقاد به حلول و دونادون، داشتن پیر و دلیل، مراسم سرسپاری و انعقاد جم دارند. ریشه و منشاء این اشتراکات را می‌توان در عقاید شخصی موسس این فرقه یعنی سلطان اسحاق دانست.
در میان خاندان‌های فرقه اهل حق، در کنار داشتن باورهای مشترک، عقاید و باورهای مختلف و گاه متناقضی از جمله عقیده درباره شیطان و اختلاف در پاره‌ای از احکام دیده می‌شود.
فرقه اهل حق روز هایی از سال را عید دانسته و در آن روز با آداب و مراسم خاصی به جشن و نیایش می پردازند. عید روز پادشاهی و جشن یاران قول طاس از اعیاد مخصوص و مهم این فرقه می باشد.
در متون فرقه اهل حق آزار رساندن به حیوانات ممنوع است. این امر ریشه در باورمندی یارسان به دونادون و بازگشت ارواح آدمیان از جمله برخی از پیران این فرقه در بدن های مختلف از جمله حیوانات دارد.
برخی از آموزه های فرقه اهل حق ریشه در آئین های بشری و غیر آسمانی از جمله آئین بودا دارد. باورمندی به تناسخ و نیروانا در بودیسم و دونادن و حلول در اهل حق از عقاید مشابه در این دو آئین می باشند.
در باور اهل حق، روح آدمی تا روز واپسین هزار و یک جامه را عوض کرده و در نهایت به ابدیت و جاودانگی می پیوندد. در باور این فرقه کیفیت و چگونگی زندگی های بعدی در کالبدهای جدید، متاثر از نوع عمل و رفتار آدمی در زندگی های قبلی اوست.
آموزه های فرقه اهل حق نگاه صریح و شفافی به مسائل سیاسی از جمله حکومت نداشته و پیران و مرشدان این فرقه معولا خود را درگیر حکومت ها نکرده اند و بر اساس مبانی اعتقادی، انگیزه ای برای تشکیل حکومت ندارند.
جم گرفتن از مهم ترین مناسک مذهبی فرقه اهل حق است که با اهدافی از جمله تقرب به شخص سلطان اسحاق و ایجاد همبستگی واتحاد پیروان یارسان و رفع کینه ها و کدورت ها با حضور پیروان این فرقه و با آداب و اعمالی خاص برگزار می گردد.
در متون فرقه اهل حق، دیدگاههای متفاوتی در باره مقام زن می توان مشاهده کرد. در نگاه این فرقه گاهی زن مقامی بالاتر از انبیاء داشته ولی حتی از حضور در مکان های مذهبی اهل حق، یعنی جمخانه و شرکت در مجالس ذکر و مراسم عبادی به طور کلی منع شده است.
مرجئه حقیقت ایمان را امری قلبی دانسته، به گونه ای که عمل، در افزایش و کاهش آن بی تاثیر است. فرقه اهل حق از آنجا که دین را صرف محبت قلبی و آن هم محبت حضرت علی (ع) می دانند، می توان این فرقه را استمرار تفکر فرقه مرجئه دانست.
پیروان فرقه اهل حق به دو گروه «چکیده» و «چسپیده» تقسیم شده اند. اهل حق چکیده، کسی را گویند که از پدر و مادری اهل حق به وجود آمده و پس از تولد، توسط ولی قانونی او طی مراسمی خاص به خاندانی از اهل حق سرسپرده می شود. اما افرادی که خارج از فرقه اهل حق به این فرقه در می آیند را اهل حق چسپیده می گویند.