اهل حق
شاكله و اجزای شكل دهنده يك جريان، تفكر و نظریه های موسس و رهبران آن جريان است. لذا برای آشنایی با يك جريان يا فرقه‌ای ابتدا بايد تفكرات و انحرافات رهبران آن را شناخت. بزرگان فرقه اهل حق از جمله نورعلی الهی، عقاید مناقضی را بیان داشته که این تناقض گویی آشکار از نداشتن مبنای صحیح در عقاید فرقه مذکور حکایت می کند.
فرقه اهل حق ادعا می کنند که مراحل سه گانه شریعت، معرفت، طریقت را طی کرده و به مقام حقیقت رسیده اند و در پی آن خود را بی نیاز از مراحل قبل می دانند. حال سوال این است که مراد شما از این حقیقت ادعایی چیست؟ و چگونه به آن رسیده اید؟
فرقه ها برای جذب افراد، نیازمندند تا از شیوه های اعمال نفوذ در ذهن و شخصیت آن ها بهره ببرنـد کـه طیف وسیعی از روش های روانشناسانه از جمله موسیقی را شامل می شود. بر همین اساس علاوه بر نگاه عرفانی و مقدس درون فرقه ای به موسیقی درآیین اهل حق، از آن به عنوان یکی از روش های تبلیغی برای جذب افراد استفاده می شود.
آیین سرسپاری برای ورود به فرقه اهل حق در نظر گرفته شده و در دو موضع انجام می‌شود: یکی هنگامی که نوزادی از اهل حق به دنیا می‌آید و دیگری هنگامی که فردی از غیر اهل حق قصد ورود به این فرقه را دارد. از اصول سرسپردن، شكستن يك عدد جوز هندى است و براى شكستن جوز تشريفات خاصى در جمخانه برگزار مى شود.
فرقه اهل حق برای كمال معنوى و وصول آدمی به حقیقت، چهار مرحله بیان می کند: شريعت، طريقت، معرفت و حقيقت. دوره طريقت و معرفت در ولايت على (ع) طى شد و ظهور سلطان اسحاق آغاز پيدايش مرحله حقيقت است و دستورات سلطان اسحاق را تكامل يافته شريعت محمدى مى دانند.
فرقه اهل حق از میان ابزارهای شناخت، بر شناخت باطنی و کشف و شهود تاکید داشته و شناخت حسی، عقلی و وحی در اندیشه این فرقه جایگاه والایی ندارند.
پیروان فرقه اهل حق در اینکه قبله آنها کجاست اختلاف نظر دارند. گروهی پردیور را قبله خود دانسته و برخی دیگر برای اهل حق قبله ای نمی شناسند و بر اساس رأی و نظر خود چیزی را به عنوان قبله معرفی کرده اند، اما بسیاری، کعبه را قبله خود می دانند.
در باورهای فرقه اهل حق استفاده از زبان نمادین از جمله نمادهای جانوری با هدف حفظ و توجیه باورهای خود مورد توجه قرار گرفته است. همچنین در پیامد باورمندی این فرقه به تناسخ، روح آدمیان در قالب حيوانات و پرندگان بر حضور نمادهای جانوری در این فرقه اثرگذار بوده است.
فرقه ها ضمن اختلال در کارکرد انتظام و به دلیل تعارض در ارزش ها و هنجارها با دین رسمی و نظم اجتماعی، نظم و امنیت اجتماعی را دچار اختلال نموده و یکپارچگی عقیدتی را برهم می زنند. در بعد سیاسی نیز با طرح مطالبات غیرمنطقی از نظام سیاسی حاکم و القای مظلوم نمایی با جریان سازی و تشکیل کمپین های اجتماعی روی ثبات سیاسی اثر گذاشته و مشکلات امنیتی ایجاد می کنند و موجب گسترش خشونت می شوند.
بزرگان فرقه اهل حق که خود را تابع شریعت محمدی می دانند بر خلاف رویکرد تبیینی دین اسلام در پنهان داشتن حقیقت و مراسم و مناسک آیین خود نهایت سعی و مراقبت را داشته اند که کسی از راز آن ها مطلع نشود و افراد بیرون از این آیین نباید از آن اطلاع یابند که در اصطلاح آن را«سرّ مگو» می گویند.
جشن خاوندکار عيد دینی و اعتقادی پيروان فرقه اهل حق است. اين جشن پس از سە روز روزه گرفتن (از دوازدهم تا چهاردم سفیدی ماه در چلە زمستان کوردی)، متغير در ايام آبان ماه خورشيدی عید خاونکار برگزار می‌شود.
از جمله ابزارهای مهم جریان های انحرافی، افراد و گروه های فرصت طلب و سودجو برای حاکم کردن اعتقاد باطل خود، ابزار استضعاف است. به همین جهت افرادی را که با آنها در ارتباط هستند را در ناآگاهی و دور ماندن از حقایق دینی و معرفتی قرار می‌دهند، به این استضعاف، استضعاف معرفتی و دینی می‌گویند.
پاره ای از عقاید فرقه اهل حق ریشه در افسانه و اسطوره های خیالی دارد. از اسطوره های مربوط به خداشناسی در فرقه اهل حق می توان به ذکر شیوۀ ظهور ذات حق در برخی از جامه ها از جمله شاه ویسقلی قرمزی، سلطان سهاک و بابا نااوس اشاره کرد که در متون این فرقه از این افراد به "ذات مهمان" یاد می شود.
بیابس، کلام سر انجام و کلام سایر بزرگان اهل حق، جمع و جمع خانه، آنچه در جم خانه بعنوان نذر و به قانون اهل حق دعا خوانده و مصرف شود و عهد و میثاق به عنوان پنج امر مقدس نزد فرقه اهل حق شمرده می شوند.