پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ فرقه اهل حق از آنجا که آئینی التقاطی محسوب می شود، برخی از آموزه هایش برگرفته از آئین های مختلف از جمله آیین بودا است. نکته مشترك در فرقه اهل حق (یارسان) و آئین بودا همان اعتقاد به تناسخ روح، یعنی فنا پذیری جسم و جاودانگی روح در جسم های دیگر است.

برای توضیح بیشتر مطلب فوق، نظری کلی به آئین و فلسفه بودا و آئین اهل حق خواهیم داشت. در آیین بودا حیات، رنج است و رنج، زائیده هوس بوده و ترك نفس تنها وسيله رهایی از هوی و هوس است. بر این اساس، کمال مطلوب بودا عبارت است از وصول به نیروانا یا فنای کل؛ در مجموع، بودا اساس فلسفی و اخلاقی خود را در چهار اصل زیر ابراز داشته است: ۱- زندگی رنج است. ۲- منشاء رنج آرزوی نفس است، چون آرزوی نفس زایل شود، رنج به پایان می رسد. 3- راه زایل ساختن آرزوی نفس سلوک در طریقت است و ارکان طریقت هم عبارتند از اعتقاد درست، اراده درست، کوشش درست، اندیشه درست فلسفه و حال درست و کوشش برای از وجود به نیروانا یعنی به فنا رسیدن. (1)

بودا می گوید انسان اسیر نادانی است و نادانی به چهار گونه متجلی می گردد، ندانستن رنج، ندانستن مبداء رنج، ندانستن اینکه این رنج باید خاموش شود و ندانستن وسایلی که منجر به فرو نشاندن این رنج می شوند. اینست نادانی (پالی) چهارگانه. در آئین بودا هیچ امری ثابت نیست و همه چیز در تغییر و تبدیل است و چون متغییر و متحول است، پس رنج و درد فراوان در بر دارد، پس بنا به تعلیمات بودا، باید با سرکوب نفس، رنج را از میان برداشت.(2)

در آئین اهل حق مسئله خوار شمردن خون و گوشت و جسم، تقریباً همان فلسفه زایل ساختن نفس در بودائیسم و فنا پذيری جسم است .البته اعتقاد به تغییر و تحول و تبدیل هر شئ به شیئ دیگر در آئین یارسان نیز وجود دارد، یعنی همان اعتقاد به تکامل انسان و اشیاء و غیره که این تغییر و تبدیل در قالب چرخه روح و دونادون شکل می گیرد. همچنین راه رهایی یا همان ارکان طریقت بودا با ارکان چهارگانه اهل حق یعنی راستی و پاکی و نیکی و ردا انطباق دارد.(3)

البته فرقه اهل حق که آئین خود را تابع شریعت محمدی می دانند باید ازپذیرش باورهایی که از نگاه اسلام مردود است و ریشه در آئین های بشری دارد پرهیز نمایند و بدانند که باور به تناسخ یا دونادون با آموزه‌های ادیان آسمانی سازش ندارد و دلایل فراوانی با استناد به آیات قرآن کریم و روایات معصومین (علیهم السلام) پیرامون معاد بر نادرستی آن ارائه شده است.

خداوند در قرآن کریم عقیده تناسخ را مردود مى شمارد و می فرماید: «حَتَّی إِذا جاءَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قالَ رَبِّ ارْجِعُونِ. لَعَلِّی أَعْمَلُ صالِحاً فیما تَرَکتُ کلاَّ إِنَّها کلِمَةٌ هُوَ قائِلُها وَ مِنْ وَرائِهِمْ بَرْزَخٌ إِلی یوْمِ یبْعَثُونَ(سوره مؤمنون/آیات 99 و 100) کافران در جهل و غفلتند تا آن گاه که وقت مرگ هر یک از آنها فرا رسد، در آن حال گوید: بارالها، مرا به دنیا بازگردانید تا شاید به تدارک گذشته عملی صالح به جای آرم (به او خطاب شود که) هرگز نخواهد شد، این کلمه‌ای است که (از حسرت) همی بگوید (و ثمری نمی‌بخشد) و در برابر آنها عالم برزخ است تا روزی که برانگیخته شوند» این آیه صریحاً بازگشت به این زندگى را براى جبران گذشته، نفى مى نماید. 

پی نوشت:

(1). ادیان و مکتبهای فلسفی هند، شایگان، داریوش، جلد اول، امیرکبیر، تهران ١٣٦٢، ص ۱۲۹؛ فرهنگ دهخدا جلد ۱۱، ص ۳۵۷

(2). همان

(3). تاریخ اهل حق یارسان، مرادی، بیتا، ص176