پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ باور فرقه اهل حق در ارتباط با مرگ و فرجام زندگی بر تناسخ و دونادون استوار است. پیروان و سرسپردگان فرقه اهل حق، حکمت اصلی دونادون را سیر تکامل بشر در گردش‌های متوالی روح می‌دانند(1) این اعتقاد در سرودهای دینی یارسان چنین آمده است که انسان از بدو آفرینش تا روز پسین هزار و يك جامه عوض می‌کند و با عوض کردن هزار و  يك جامه روان او به جاودانی ها می پیوندد. این گونه آدمیان که از نیکان بشمار می روند به بهشت رهنمون و بدان و بد اندیشان نیز به دوزخ سوزان سرنگون می گردند و با کین و خشم گرفتار می شوند.

«مردی هزار دون پاره مکران        ایدن نشانه آخر یاوران

 وهزار ويك دون و امر سلطان     خوبان رستگار ملون او جنان

بدان سرنگون و دوزخ نار         وقار وغضب مون گرفتار».(2)

در باور این فرقه کیفیت و چگونگی زندگی های بعدی در کالبدهای جدید، متاثر از نوع عمل و رفتار آدمی در زندگی های قبلی اوست؛ در نامه سرانجام مهم ترین کتاب آئینی اهل حق در این رابطه یادآور شده اگر عمل آدمی نيك باشد، روحش تا هزار و يك جامه به بدن پاکان و نیکان می رود و اگر بدکار و بد اندیش باشد، روح او به بدن حیوانات و جانوران و گزندگان و حشرات می رود، بنابراین به حیوانات و جانوران نباید آسیب و آزاری رساند. (3)

حال در صورت صحت این باور و ادعا که دُون بعدی انسان برحسب اعمال و رفتار دُون گذشته او در قالب انسانی نیک اندیش یا حیوانی باز می آید، باید یاد آور شویم که برخی پیران و بزرگان این فرقه که از نظر پیروان اهل حق دارای کمالات و مقاماتی بوده و راه حقیقت را پیموده اند، اظهار نموده اند که روح آنها در زندگی بعدی به صورت حیوان ظاهر می شود. نورعلی الهی از پیران صاحب نام یارسان قبل از مرگش می‌گوید: «ما این بار اگر رفتیم، دیگر سوار مرکب خاکی بشری نمی‌شویم، گنجشک می‌شوم، اما دیگر بشر خاکی نمی‌شوم».(4)

حلول و بازگشت روح به ابدان دیگر در هین دنیا در قالب دونادون و تناسخ از نگاه ادیان آسمانی امری مردود بوده و یکی از علل باورمندی و ترویج این عقیده باطل استفاده ابزاری حکام و افراد سودجو از ضعف اعتقادی دیگران برای تثبیت قدرت و ریاست خود و رسیدن به منافع شخصی می باشد که باید دین داران با کسب آگاهی و معرفت دینی، اجازه ترویج این افکار باطل را ندهند.

 از سوی دیگر اگر این افراد که خود را پیر و دلیل و راهنمای حقیقت جویان می دانند، چرا به اقرار خود از مسیر کمال خارج شده و در زندگی بعدی، به شکل حیوان در آمده اند و راستی چرا باید از این افراد کورکورانه پیروی کرد؟ بنابراین سرسپردگان فرقه اهل حق باید توجه کنند که برخی از بزرگان و مرشدان این فرقه برای کسب مقام و موقعیت خود، با ترویج عقاید باطل سبب انحراف آنان از مسیر الهی شده‌ و از طریق حق و حقیقت باز می دارند.

پی نوشت:

(1). آئین یاری اندرز یاری رمز یاری، القاصی، مجید، تهران، طهوری، 1362، ص 112

(2). سرودهای دینی یارسان،ترجمه ماشاالله سوری،سیمرغ، ص ۲۰.

(3). نوشته های پراکنده درباره یارسان،صفی زاده بورکه ئی، صدیق، چاپ خرمی،1361،ص43

(4). آثار الحق، الهی، نورعلی، جیحون،ج 1، گفتار 2024