آموزه ها واحکام
نیستی، از ارکان چهارگانه اهل حق است که دارای دو معنای عرفانی و اخلاقی می باشد. مفهوم اخلاقی آن به معنای از بین بردن منیت و خودخواهی و دور شدن از تعلقات دنیوی است و از نظر عرفانی در آموزه های اهل حق، نیستی به معنای فنای فی الله به کار رفته است.
راستی یکی از ارکان چهارگانه رفتاری فرقه اهل حق است که تعاریف و تفاسیر متعددی در متون این فرقه از آن، از جمله بجای آوردن اوامر و ترک نواهی الهی صورت گرفته است.
آموزه های رفتاری فرقه اهل حق بر چهار اصل، استوار است که نخستین آنها «پاکی» می باشد.این اصل، به معنای پاکی باطنی و جلا یافتن روح سالک، برای حصول اشراق نور حقانی تعریف شده است.
پیروان فرقه اهل حق اگرچه خود را مسلمان و متدين به دين اسلام می دانند اما در اصول و فروع دین اسلام دچار انحراف شده و التزام عملی به واجبات الهی از جمله نماز و روزه ندارند و برخی از پیروان این فرقه کعبه را قبله خود نمی دانند.
فرقه اهل حق فاقد کتاب معتبری است که بدون کم و کاست، مورد تایید تمامی فرق باشد، اما کلام ها که مجموعه اشعاری هستند منسوب به سلطان اسحاق و یاران او که به گویش های کردی و یا ترکی سروده شده و "دفتر" نامیده می‌شوند جای خالی کتب مقدس را برای ایشان پر کرده است.
فرقه اهل حق عبادت خود را در جمخانه برگزار می کنند؛ پیروان این فرقه هر هفته و ده روز در محلی جمع و با تشریفات خاصی مشغول عبادت و خواندن اوراد و اذکار مخصوص به خود می شوند. عده حاضر را «جـم» و آن مجمع را «جمخانـه» می گویند.
سلطان اسحاق، مهم ترین شخصیت در پایه گذاری، رهبری و توسعه مسلک اهل حق می باشد. از بدعت های او به بنای خاندانها و گرفتن سه روز روزه و مراسم جوز شکستن یا سرسپردن به خاندانها و انعقاد جمع یارسان و وظایف پیر و دلیل می توان اشاره کرد.
یکی از عبادات مهم در آیین اهل حق « نذر» است، که مراد از آن، همان نیازی است که نوعا در جمخانه ها انجام می گیرد. یکی از احکام خاص مربوط به نذر در این فرقه، الزام آوری نذری است که در خواب صورت می گیرد.
یافته های پژوهشی در متون فرقه اهل حق از وجود نمادهای آیینی در این فرقه حکایت دارد. جوز، چاقو، سکه، نان و نمک نمونه هایی از نمادهای این فرقه محسوب شده که در مراسم آیینی اهل حق کاربرد دارند.
پیروان فرقه اهل حق وجوه مختلفی به مناسبت ایام روزه داری و عید فطر به نام سرانه یاری، سرفطر یاری، نذر، و نذر ثبت اعمال به خاندان پیر و دلیل می پردازند.
شاكله و اجزای شكل دهنده يك جريان، تفكر و نظریه های موسس و رهبران آن جريان است. لذا برای آشنایی با يك جريان يا فرقه‌ای ابتدا بايد تفكرات و انحرافات رهبران آن را شناخت. بزرگان فرقه اهل حق از جمله نورعلی الهی، عقاید مناقضی را بیان داشته که این تناقض گویی آشکار از نداشتن مبنای صحیح در عقاید فرقه مذکور حکایت می کند.
فرقه اهل حق ادعا می کنند که مراحل سه گانه شریعت، معرفت، طریقت را طی کرده و به مقام حقیقت رسیده اند و در پی آن خود را بی نیاز از مراحل قبل می دانند. حال سوال این است که مراد شما از این حقیقت ادعایی چیست؟ و چگونه به آن رسیده اید؟
آیین سرسپاری برای ورود به فرقه اهل حق در نظر گرفته شده و در دو موضع انجام می‌شود: یکی هنگامی که نوزادی از اهل حق به دنیا می‌آید و دیگری هنگامی که فردی از غیر اهل حق قصد ورود به این فرقه را دارد. از اصول سرسپردن، شكستن يك عدد جوز هندى است و براى شكستن جوز تشريفات خاصى در جمخانه برگزار مى شود.
فرقه اهل حق برای كمال معنوى و وصول آدمی به حقیقت، چهار مرحله بیان می کند: شريعت، طريقت، معرفت و حقيقت. دوره طريقت و معرفت در ولايت على (ع) طى شد و ظهور سلطان اسحاق آغاز پيدايش مرحله حقيقت است و دستورات سلطان اسحاق را تكامل يافته شريعت محمدى مى دانند.