اهل حق
به عقیده برخی صوفیه تعصب به دین خاصی ندارند، چنان‌چه در قرن حاضر نیز نویسندگانی نظیر جبران خلیل و جرج جرداق مسیحی نیز با آن‌که امام علی(علیه السلام) را ستوده‌اند، ولی عقیده دارند که انسان به دین خاصی ملزم نیست و هر دینی داشته باشی کافی است، لذا بر دین مسیحیت باقی مانده‌اند. شهید مطهری آیه زیر را به عنوان دلیل باطل بودن این عقیده آورده...
یکی از فرقه‌هایی که در قرن یازدهم هجری ملحق به اهل‌حق‌ها گردید، فرقه آتش بیگی که ظاهراً بخشی از "مشعشعیان" است، می‌باشد. در اینجا به اختصار قسمت‌هایی از تاریخ مشعشعیان را نقل می‌کنیم. در حدود سال 840 هجری قمری، در دوره تیموری نهضتی مذهبی از غلات شیعه به رهبری سید علی فلاح از شاگردان آمد بن فهد حلی نضج گرفت و دامنه قوت آن به عهد صفوی کشانده شد...
مان‌طوری که می‌دانیم یکی از معتقدات اهل‌حق تناسخ است. و می‌دانیم که تناسخ در اسلام رد شده است. اما در این میان با مراجعه به منظومه اهل حق که به زبان کردی است، این مسأله را از دید ایشان رد کرده و به طریقی به اهالی این فرقه طعنه زده و ایشان را در قبول تناسخ مورد مذمت قرار داده است. هرگاه تناسخ صحیح باشد، اولاً در اول خلقت که حضرت آدم...
یکی از معتقدات فرقه اهل‌حق تناسخ است که در میان این فرقه به "دونادون"، "دون به دون"، "تجلی ذات" و... تعبیر می‌شود. در این نوشتار سعی شده تا به صورت مختصر درباره تعریف تناسخ و اصطلاح آن در میان تناسخیه و سابقه تاریخی آن اشاره شود. در تعریف تناسخ آمده است:«انتقال روح و نفس از بدنی به بدن دیگر یا انتقال روح بعد از فوت از بدنی به بدن دیگر...
بحث انتقال روح پس از مرگ به بدن ديگر، از قديم و گذشته‌های دور مطرح بوده است اما از نظر تاريخ تفکر مذهبی، چنين اعتقادی در ميان اديان الهی رايج نبوده و اديان توحيدی اين مساله را نپذيرفته‌اند و اعتقاد به تناسخ ريشه در آيين‌های شرقی مانند بودايی و برهمنی و هندو داشته و از آرای موروث از حکمای مشرق زمين است که می‌گويند تناسخيه هند شديدترين اعتقاد را به تناسخ دارند...
معاد از موضوعاتی است که ادیان آسمانی به آن اشاره کرده‌اند و تأکید شده است که انسان نتیجه زندگی دنیا را در معاد دریافت می‌کند. در این میان برخی از فرقه‌ها بر اثر عدم درک درست از معاد دست به دامان خرافاتی مانند تناسخ زده‌اند و سعی داشته که معاد را با این‌گونه خرافات توجیه کنند. برخی از افراد اهل‌حق حیات پس از مرگ را نیز بر اساس تناسخ بیان نموده‌اند...
در این نوشته سعی شده است به جایگاه بزرگان و پیران و مرشدان اهل حق پرداخته شود و اینکه آیا پیروی از ایشان در این منظر درست است یا نه؟ و دلایلی در این زمینه از کتاب و سنت و عقل و اجماع نقل شده و در مورد آن به‌صورت مختصر بحث گردیده است. برخی از اهل‌حق معتقدند مرشدان و رهبران آن‌ها از غیب مطلع بوده و دارای علم لدنی می‌باشند و...
مسئله نبوت در تمامی ادیان الهی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و تمامی احکام وضع شده هر دینی بر محور نبوت استوار است. اما در فرقه‌ها و ادیان انحرافی این امر از جایگاه خاصی برخوردار نیست و اگر هم نامی از آن برده می‌شود به‌عنوان رفع اشکال و برطرف کردن تهمت‌هایی است که از سوی مخالفان می‌شود و فرقه اهل‌حق هم از این امر مستثنی نیست. به عقیده برخی افراد اهل‌حق...
اهل‌حق (یا چند شاخه از آن) می‌گویند خالق هستی و خداوند قابل رؤیت بوده و باید او را دید. آنان معتقدند که خداوند در جامه‌های گوناگونی دیده شده و در ذات افراد مختلف حلول نموده است. بنابراین عمده افراد نویسنده و یا برخی مرشدان آن‌ها قائل به جسمیت و رویت خداوند بوده و ما نیز بارها در گفت‌وگو با پیروان فرقۀ اهل‌حق، کلماتی که مؤید چنین عقایدی باشد دیده و شنیده‌ایم...
منظور از رؤیتی که متکلمان امامیه آن را ممتنع و محال می‌دانند،آن رؤیتی است که با چشم به طور حقیقی دیده می‌شود نه آن رویت قلبی که در روایات اهل‌‌بيت (علیهم السلام) آمده و یا بر اساس شهود علمی تامّ در بین عرفا مصطلح می‌باشد. بلکه رؤیتی که از قدیم الایام در بین بعضی فرقه‌های اسلامی...
در مستندات و سخنان برخی از بزرگان اهل‌حق درباره خالق جهان و اصل توحید، تفاوت‌هایی آشکار بلکه متناقض دیده می‌شود. گاهی از گفتار نویسندگان و مرشدان آن‌ها کلمات متناقضی صادر شده است و ظاهراً خودشان هم ارتباط بین کلمات ماقبل و مابعد را قائل نیستند. در بیانات شفاهی و یا کتبی که مکتوب است و از آن‌ها غالباً تحت عنوان "دفتر" یاد می‌شود به اظهار نظر پیرامون خالق هستی...
در مورد تاریخ پیدایش فرقه اهل‌حق مطلب مستند و استواری در کتب تاریخ ملل و نحل در دست نیست. با این حال برخی نویسندگان هوادار یا متمایل به این فرقه برآنند که تاریخ پیدایش این فرقه به قرن دوم باز می‌گردد و در قرن هفتم و هشتم هجری تجدید حیات یافته است. لیکن به گواهی بزرگان اهل‌حق ادعای تاریخ دقیقی برای ظهور این فرقه ادعایی کذب و بدون استناد به منبعی قابل اعتناست...
از مجموعه کتاب‌های مهم در فرقه اهل‌حق، از نامه "سرانجام" می‌توان نام برد. به مجموعه کتاب‌ها و رساله‌های دینی اهل‌حق که در قرن هشتم هجری قمری توسط سلطان اسحاق و یارانش به رشته تحریر در آمده، کلام یا خزانه یا سرانجام گویند. اهل‌حق دفترهای خود را از دیگران مخفی نگاه می‌دارند. از نظر ایشان این دفترها به زبان اشاره نوشته شده و کسی نمی‌تواند این زبان را...
طبق مستنداتی که از کتب و دفترهای منسوب و متعلق به فرقه اهل‌حق در دست است و شواهد حال حکایت از آن دارد و یا می‌تواند موید آن باشد، عقاید و مبانی اساسی اهل‌حق مخلوطی از اعتقادات تناسخی و حلول ذات، عرفان و تصوف التقاطی و مسائلی برگرفته از ادیان ایران باستان، مثل دین زرتشتی، هندوئیسم، مانوی و برخی از مبانی...