شما اینجا هستید

انواع عرفان

1393/03/07 - 23:24

وقتي بحث از عرفان به ميان مي‌آيد و از انواع آن سخن رانده مي‌شود، طبع انسان به نحوي مايل به دانستن انواع عرفان مي‌شود تا آن را بهتر بشناسد. بنا به قولي ما سه نوع عرفان داريم، يا اگر بهتر و دقيق‌تر بخواهيم صحبت کنيم، بايد بگوييم منشاء عرفان سه چيز مي‌تواند باشد. عقل، نقل، شهود.

پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ وقتي بحث از عرفان به ميان مي‌آيد و از انواع آن سخن رانده مي‌شود، طبع انسان به نحوي مايل به دانستن انواع عرفان مي‌شود تا آن را بهتر بشناسد.
اما بنا به قولي ما سه نوع عرفان داريم، يا اگر بهتر و دقيق‌تر بخواهيم صحبت کنيم، بايد بگوييم منشاء عرفان سه چيز مي‌تواند باشد. عقل، نقل، شهود و به اعتبار منشاءهايي که براي عرفان نام برده‌اند، گفته مي‌شود ما سه نوع عرفان داريم: عرفان عقلي، عرفان نقلي، عرفان شهودي.[1]
عرفان عقلي؛ يعني آنچه در برخي از کتاب‌هاي عرفان نظري آمده است، مانند کتاب تمهيد القواعد. کساني که با اين کتاب آشنا هستند، مي‌دانند که قسمت عمده آن بحث درباره وحدت وجود است. نويسنده چندين برهان بر وحدت وجود اقامه کرده است. هر کسي که بتواند بحث‌هاي فلسفي را درک کند، اين کتاب را نيز مي‌تواند درک کند، ياد بگيرد و درس بدهد. با اين که هيچ بويي از مکاشفه و مشاهده نبرده است.
عرفان نقلي، معارفي است که ما از کتاب و سنت و سخنان عرفا مي‌آموزيم. براي مثال عرفان نابي که در دعاي عرفه، مناجات شعبانيه و دعاي کميل مي‌خوانيم، براي ما نقلي است. اينها حقايق عرفاني است که مي‌خوانيم. معنايي هم در حد خودمان مي‌فهميم. اميرالمومنين علي(عليه آلاف التحيه و الثناء) مي‌فرمايند: «هبني صبرت علي عذابک، فکيف اصبر علي فراقک»[2] گويي که عذابت را تحمل کردم، فراقت را چگونه تحمل کنم؟ ما اين را در يک سطحي مي ‌فهميم؛ همين طور آنچه از عرفا مي‌خوانيم، در حالي که ما هيچ يک از اين تجربه‌ها را نداشتيم، بحث استدلالي هم نيست. عارفان راستين يافته‌هايشان را بيان کرده‌اند و ما هم به دليل اعتمادي که به آنها داريم، آنها را مي‌خوانيم و قبول داريم، اما اين اطلاعات ما را عارف نمي‌کند. غير عارف نيز مي‌تواند عرفان عقلي را ياد بگيرد و عرفان نقلي را نقل کند، ولي اينها عرفان نيست، علم عرفان است؛ يعني ما آن تجربه‌ها و حالات را نداريم، گرچه از آن به نحو اجمالي خبر داريم. ما تجربه نکرده‌ايم که چگونه فراق خداوند سخت‌تر از عذاب جهنم است. آيا ما اين را تجربه کرديم؟ ما اين احساس را داريم؟ نه. دعا مي‌خوانيم، چيزي هم مي‌فهميم و لذت مي‌بريم، ولي اين را کجا تجربه کرديم؟ عرفان حقيقي اين است که خود انسان آن را تجربه کند و ببيند واقعا اين فراق سخت‌تر از آن عذاب است. اميرالمومنين علي(عليه آلاف التحيه والثناء) اين را با تمام وجود حس مي‌کند. اين عرفان واقعي شهودي و تجربي است. اين چشيدني و رسيدني است. درسي نبود، بلکه در سينه بود. بله، مي‌توان در حد لفظ و مفهوم و بحث ياد گرفت.[3]
اما چونکه تشخيص ادعاي عارف بودن با اينکه شخص واقعا عارف باشد، کاري دشوار است، لذا کساني در اين حوزه پيدا مي‌شوند که با اندک آشنايي به حوزه عرفان عقلي و نقلي، اداي عارف بودن مي‌کنند و مردم را فريب مي‌دهند و خود را به گونه‌اي معرفي مي‌کنند تا مردم فکر کنند واقعا عارف حقيقي است. ما نام اين کار را "عارف بازي" مي‌ناميم؛ يعني شخصي که مدعي عرفان است در حقيقت بدون داشتن ملکه عرفان شهودي، صرف بيان معارفي از عرفان عقلي و نقلي، فکر مي‌کند به عارفي واصل مبدل گشته و خود را به بازي مي‌گيرد و سعي مي‌کند نقش عرفايي که از آنها چيزهايي خوانده يا شنيده را بازي کند و با اين کار فکر مي‌ کند که واقعا کشف و شهودي براي وي حاصل مي‌شود. در اين ميان نيز انسان‌هاي ساده‌لو فريب او را خورده و او را در مقام عرفاي واصل قلمداد مي‌کنند و دور او حلقه مي‌زنند اما بعد از چندي نشست و برخواست با وي درمي‌يابند که وي فريب کاري بيش نيست و در نقش عرفا ظاهر گشته چرا که بالاخره نفس سرکشي که ساخته نشده و خود را بازي مي‌دهد، با اشتباهات فاحش خود را رسوا مي‌سازد. همانند کساني که امروزه در نقش عرفاي حقيقي ايفاي نقش مي‌کنند اما سخنان‌شان چيز ديگري مي‌گويد.

منابع:
1-شاخصه‌هاي عرفان ناب شيعي، ص 32
2-دعاي کميل
3- شاخصه‌هاي عرفان ناب شيعي، ص 33
با استفاده از کتاب "شاخصه‌هاي عرفان ناب شيعي" اثر استاد محمد فنايي اشکوري

تصوف

سایر مسائل

تولیدی

دیدگاه‌ها

نسترن

1393/10/15 - 16:01

شما اینجا هستید

انواع عرفان

دیدگاه‌ها

افزودن نظر جدید