زهد عبارت است از بی‌رغبتی به دنیا و اعراض از آن مگر به مقدار ضرورت. زهد در دنیا با داشتن ثروت و مکنت منافاتی ندارد، مگر آن‌که انسان ثروت را به دل دوست داشته باشد و وجود ثروت باعث غفلت از یاد خدا شود. امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) می‌فرماید که تمام زهد در دو کلمه قرآن خلاصه می‌شود: «لِکَیْلَا تَأْسَوْا عَلَی مَا فَاتَکُمْ وَلَا تَفْرَحُوا بِمَا آتَاکُمْ [حدید/۲۳] تا بر آنچه از دستتان می‌رود اندوهگین نباشید و بدان‌چه به دستتان می‌آید شادمانی نکنید»...

حکمت الهی اقتضا می‌کند خداوند مهربان در رحمت خویش را به روی بندگان بگشاید و مواهب خویش را در اختیار ایشان قرار دهد. صدالبته این تفضل نه بدین جهت است که بندگان غرق در خوشی و رفاه گردند و سرمایه عمر خویش را به بطالت بگذرانند، که به این دلیل است که بعد از ضمانت الهی برای تامین رزق، با فراغت خاطر به قرب الهی بیندیشد و عمر گران‌مایه را در طلب رضای دوست سپری کنند.

پیامبر اسلام ( صلی الله علیه و آله ) یك خطی در جلوی اصحاب كشید و فرمود: اصحاب من! این خط، خطی است كه شما را به حقیقت، واقعیت و معرفت متصل می‌كند. بعد در كنار آن خط خطوطی كشید و فرمود: این خطوط، خطوط شیطانی است. بعد رسول خدا ( صلی الله علیه و آله ) این آیه را خواند: « وَ أَنَّ هذا صِراطی مُسْتَقیماً فَاتَّبِعُوهُ وَ لا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ ‌» [ انعام ۱۵۳ ] « و این، راه مستقیم من است. پس، از آن پیروی كنید و از راه‌ها [ ی پراكنده و انحرافی ] پیروی نكنید...! ».

هدف‌ از خلقت انسان رسیدن به قرب الهی است و این هدف جز با تزكیه و تهذیب نفس به دست نمی‌آید. خداوند متعال در فرازهای اول سوره شمس به تبیین ضرورت و اهمیت تزكیه و تهذیب نفس پرداخته و بعد از سوگندهای پی در پی و محكم و تأكیدهای فراوان می‌فرماید: «قد افلح من زكیها و قد خاب من دسیها»؛ «به تحقیق كسی‌كه نفس را پاك كند رستگار شود و كسی‌كه آن را تباه كند، بی‌بهره شود».

اگر جسم آدمي به مراقبت، پرورش و نيرومندي نيازمند است روح نيز به حفاظت و صيانت و تكامل و رشد نياز دارد،صیانت روح تقوی و پرهیزکاری انسان است.

عرفان صحیح انسان را به کمال نهایی سوق داده و انسان را به سرمنزل مقصود می رساند و میل درونی انسان به معنویت را اشباع می کند، عرفان حقیقی تنها در سایه پذیرش ولایت ممکن پذیر است، انسان بدون ولایت همانند پیکر بی روح می باشد .