سیر تاریخی تاکنون
اکثر منابع اهل حق سخنی از ازدواج سلطان اسحاق بیان نکرده‌اند و "هفتوانه" که یکی طبقات مهم یاران سلطان اسحاق است، را از اصحاب سلطان اسحاق دانسته‌اند. اما برخی از نویسندگان معاصر اهل حق نه تنها سخن از ازدواج سلطان اسحاق به میان آورده‌اند بلکه هفتوانه را فرزندان سلطان اسحاق معرفی نموده‌اند.
یکی از مبادی اعتقادی فرقه اهل حق شباهت این فرقه با افکار و عقاید ایرانیان قدیم قبل از اسلام است، نمودها و مظاهر زیادی از عقاید، افکار، آداب و رسوم ایران باستان و ایران قبل از اسلام در بین مردم این فرقه، کتب و دفاتر منسوب به آنها دیده می‌شود که به نمونه‌هایی از آن اشاره می‌شود.در جای جای نوشته‌های منسوب به این مسلک از زرتشت به عنوان پیامبر با عظمت یاد شده است...
به عده برخی از صاحب‌نظران اهل حق و تصوف با هم يکي نیستند بلکه باهم تفاوت دارند، برخی دیگر از ایشان منشا تصوف و اهل حق را یکی می‌دانند و مي گويند اهل حق از زمره فرقه هاي صوفيه است و دسته سوم بااینکه معتقد به یکی بودن اهل حق و تصوف نیستند، اما مشترکاتی از دو فرقه برشمرده‌اند. در نتيجه باید دانست وجود برخي مشترکات ميان تصوف و اهل حق موجب نمی‌شود تا گمان رود این دو فرقه باهم یکي هستند.
فرقه شناسان و کسانی که به سیر تشکیل فرقه‌ها آشنا هستند مراحلی برای تشکیل آنها برشمرده‌اند. ازاین‌رو برای فرقه اهل حق هم مراحلی ذکرشده که به آن اشاره می‌کنیم. درباره تاریخ پیدایش فرقه‌های اهل حق اختلاف‌نظر وجود دارد و دراین‌باره مدارک مستندی در دست نیست. در کتاب‌های قدیمی که تا قرن پنجم نگاشته شده، نامی از اهل حق دیده نمی‌شود. اگر...
مهم‌ترین متن دینی اهل حق "کلام خزانه" یا "سرانجام" نام دارد که در نظر غالب اهل حق در حکم وحی منزل، و تعلیمات آن کامل و بالاترین سند مسلکی و حاکم بر جمیع شئون زندگانی اهل حق‌ها است و مراسم و تشریفات مذهبی و دعاهای یارسان از آن سرچشمه گرفته است. کلام خزانه، مجموعه کتاب‌ها و رساله‌هایی است که در قرن هفتم و هشتم هجری توسط رهبران...
نسبت تشيع و اهل حق و نصیريه ترکيه در الحان برخی از هم کاملا جداست و در برخی ديگر از آنها ارتباط زيادی بين آن سه وجود دارد تا جايی که عده ای معتقدند هر سه بر يک مصداق صدق می‌کنند. در اين نوشته سعی شده است که نظر عده ای که گمان می‌کنند اين سه طايفه ارتباطات نزديکی به هم دارند را بررسی نماييم. علت روی آوردن اهالی آناطولی در ترکیه به اسلام...
اهل‌حق فاقد کتاب معتبری است که بدون کم و کاست، مورد تایید تمامی فرق باشد. اما کلام‌ها که مجموعه اشعاری هستند که برخی گویش‌های کردی و یا احیانا ترکی سروده شده و "دفتر" نامیده می‌شوند، جای خالی کتب مقدس را برای ایشان پر کرده است. موضوع این کلام‌ها عبارت است از افسانه‌ها و اساطیر، تجربیات دینی و مناجات‌ها...
خاندان آتش‌بيگی يکی از شاخه‌های اهل‌حق است که به نظر برخی محققين ريشه آنها از مشعشعيان است. تقریباً مقارن با ایامی که سید محمد نوربخش به دعاوی خود پرداخت، در خوزستان یکی دیگر از شاگردان شیخ احمد بن فهد حلی که آن هم سید محمد نام داشت و نسب وی نیز به امام موسی کاظم (علیه السلام) می‌رسید و بعدها "مشعشع" لقب گرفت، ادعای مهدویت و در پی آن دعوی الوهیت کرد...
برای مطالعه تاریخ دینی اهل‌حق پیش از بررسی زندگانی و عقاید بزرگان و بنیانگذاران آن، باید به خصوصیات مردمی که اهل‌حق در بین آنها بوجود آمده نظر بیفکنیم. کردها يکي از گروه‌هايي هستند که در شکل‌گيري و رشد و تبليغ اين فرقه نقش زيادي داشتند. عده‌اي از بزرگان اين فرقه از اين قوم بوده و در ميان ايشان زندگي مي‌کردند.
مانويت که روزگاري در سرزمين مادري اهل‌حق گسترشي چشم‌گير داشته است، در برخي عقايد با اهل‌حق مشترکاتي دارد. از جمله مهم‌ترين مشترکات اعتقادي اهل‌حق و آيين ماني، تناسخ است. البته به درستي نمي‌توان حکم کرد که آيا اين عقيده اهل‌حق متاثر از آيين ماني بوده است. اما نويسندگان ملل و نحل از فرقي گزارش داده‌اند که عقيده تناسخ را از مانويت اخذ کرده و در منطقه جبال و ايران غربي فعاليت مي‌کرده‌اند.
در برهه ای از تاریخ، گروهی اهل‌حق را که به علی‌اللهی مشهور بودند، شاخه ای از یهود می‌دانستند که ایلیایی نامیده می‌شوند. دلیل ایشان نیز وجود برخی از مراسم و آداب آیین قربانی از جمله خروس و وجود روزه که تنها چند روز در سال گرفته می‌شود، روزه‌ای که اهل‌حق در پی مصایب سلطان و سه درویش (بنیامین، داود، موسی) در مرنو برای مدت سه روز می‌گیرد و بعد از آن جشنی برپا می‌شود، بی شباهت با اعیاد یهود که برای یادآوری مصایب ایلیا تلخی که بر یهود گذشته و اعمالی انجام می‌دهند، نیست.
ایوانف که پیدایش اهل‌حق را در پی تحولات مذهبی باطنیه اسماعیلیه می‌داند، معتقد است که آیین سرسپردن اهل‌حق که "سید" رمز ارتباط با الوهیت است، شباهتی کامل با پیرو و مرید در اسماعیلیه دارد. همچنین اهل‌حق در مواردی مثل حرام دانستن تراشیدن سبیل و روزه سه روزه و اعتقاد به حلول و تناسخ با یزیدیه مشترک هستند.