ريشهشناسی واژه «سپاس»
پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ امروزه در محافل آکادمیک، عرفا و بزرگان ادب فارسی جایگاهی بس والا دارند، و گفتار آنان (از فردوسی گرفته تا سعدی و حافظ و مولوی و عطار و...) دلهای محبین را به سوی تعالی سوق میدهد. در این میان بخش عظیمی از اشعار و نکات نغز ادبی در شعر فارسی، برگرفته از زبان عربی است و حقیقتاً ادبیات عرب به کمال و بالندگی ادب پارسی کمكی شایان نمود. همانگونه که بسیاری از فرهیختگان و اندیشمندان ایرانی، خود را وقف تدوین و نگارش قواعد ادبیات عربی نمودند. لیکن امروزه عدهای میکوشند تا با ساخت برخی کلمات، به هر نحو ممکن واژگان پارسی (یا شبه پارسی) را به جایگزین واژگان عربی کنند. در حالیکه چنین رفتاری، در تضاد با گنجینههای ادبی ایران است (چه اینکه اکثر متون ادبی ایران پر است از واژگان عربی). در حقیقت استعمارگران میکوشد همان بلایی که بر سر ترکیه آوردند (تغییر اجباری خط و آواها) را به صورتی مشابه بر سر ایرانیان بیاورند تا هویت ایرانی-اسلامی را زایل کنند و در این مسیر، مدتی است که فلسفه بافی و ریشهسازی برای برخی واژگان را در دستور کار قرار داده اند. از جمله متنی که مدتهاست در شبکههای اجتماعی منتشر شده است:
سپاس کلمه ای ایرانیست و یادگار زرتشت که همواره میگفت سه چیز را پاس بدارید: پندار نیک (پاس یک)، گفتار نیک (پاس دو)، کردار نیک (پاس سه). پاس = پاسداشت و پاسداری از سه نیک. و ایرانیان با گفتن سه پاس (سپاس) به همدیگر یادآور این سه مورد مهم میشدند.
در پاسخ باید گفت:
- آنچه در متن آمده حاصل ذوقیات و بافتههای ذهنی یک شخص است و هیچ ریشه تاریخی ندارد.
- كلمه سپاس، یک کلمه اوستایی و به گویش گاتهایی (یا دیگر لهجههای کهن اوستایی) نيست و از همین روی نمیتواند یادگار زرتشت باشد. و واژه سپاس به صورت «سه + پاس» نیست. در زبان اوستایی نیز عدد 3 به صورتِ θri (ثری) و θr (ثر) خوانده میشود. برای مثال در اوستا، یسنای 9، بند 8 اژی دهاک با صفتِ سه پوزه (به اوستایی: θri-zafanem) خوانده شده است. در یسنای 11، بند 1 نیز برای عدد 3 از واژهیِ θrâyô استفاده شده است. در یسنایِ 19، بند 16واژهیِ θri و در یسنای 57، بند 6 برای عبارت «سه شاخه» از واژهیِ θry-axshtîshca استفاده شده است.[1]
- واژه «سپاس» نهايتاً يك واژه فارسی ميانه (پهلوی) هست و اصل آن espas بود. واژه «ناسپاس» نیز به صورتِ an espas خوانده میشد.[2] يعنی در اصلِ كلمه سپاس (espas) به هیچ روی عدد 3 وجود ندارد و لذا سپاس به معنی سه عدد پاس (گفتار نيك و پندار نيك و كردار نيك) نيست.
- سعدی استاد ادب پارسی، میگوید: «سگ حقشناس به از آدمی ناسپاس». که این نشان میدهد، ناسپاس در مقابل حقشناس هست. پس واژه «سپاس» به معنی «حق شناسی» هست. (نه 3 عدد پاس!)
پینوشت:
[1]. بنگرید به:
Yasna (sacred liturgy), based on edition of Karl F. Geldner, Avesta, the Sacred Books of the Parsis, Stuttgart, 1896.
[2]. مكنزی، فرهنگ زبان پهلوی، ترجمه مهشيد ميرفخرايی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1373، برگه 312 و 258
دیدگاهها
بی طرف
1395/03/22 - 12:41
لینک ثابت
همه کامنتها را خواندم و باید
اردوان
1395/03/22 - 13:57
لینک ثابت
بی طرف جان بحث سر سپاس و بی
عباس
1395/04/10 - 14:03
لینک ثابت
درود به همتون منم در این باره
وحيد
1395/04/26 - 21:42
لینک ثابت
درست نيست اينگونه بدگمانى
مسعود
1395/05/19 - 11:40
لینک ثابت
متاسفانه در حق ادبیات و دانش
کامبیز
1395/07/04 - 14:38
لینک ثابت
هر چیزی اندازه داره.درسته هر
پاسخ به کامبیز
1395/07/04 - 15:04
لینک ثابت
1. موضوع مقاله پیرامون ریشه
ناشناس
1396/10/04 - 02:11
لینک ثابت
بسیار خوب بود. آفرین! چرا
saman
1396/10/07 - 07:42
لینک ثابت
جناب ناشناس، سخنان شما تا
محمد
1395/07/13 - 08:06
لینک ثابت
سلام به همگى متأسفانه هم
سورنا
1395/07/17 - 17:20
لینک ثابت
متاسفم برای ایرانیان عرب پرست
saman
1395/07/17 - 17:31
لینک ثابت
1. استخوان یک عرب یا غیر عرب،
ناشناس
1395/08/07 - 20:42
لینک ثابت
رحمت به شیر پاک مادرت
امین
1395/07/18 - 19:25
لینک ثابت
سپاس یک کلمه از زبان های
سپاس
1395/07/30 - 18:09
لینک ثابت
درود، نويسه ى شما به خوديه
سماع
1395/07/30 - 19:02
لینک ثابت
سپاس مزخرف نگو و به شعور
امير ميرحسينى
1395/10/23 - 05:31
لینک ثابت
پروردگارا؛ فرهنگى عنايت فرما
محمد مهنتی
1395/12/07 - 23:22
لینک ثابت
سلامی گرم ب همه دوستان
احمد
1396/01/17 - 11:35
لینک ثابت
درودوسلام.hello.خدمته همه
سياوش
1396/05/02 - 11:11
لینک ثابت
جناب اردشير زماني ما از
سياوش
1396/05/02 - 12:52
لینک ثابت
جناب سماع عزيز شما به يكي از
معصومه
1396/08/02 - 23:06
لینک ثابت
چرا اینجا همه ب هم فحش میدن؟
ناشناس
1396/12/18 - 18:44
لینک ثابت
سپاس واژه ای روسی است.
ناتالیا
1397/01/22 - 09:37
لینک ثابت
دعوا نکنید هر چه راخداوند در
میثم
1397/04/11 - 13:27
لینک ثابت
درود. من خودم همیشه تاریخ را
فرشته
1397/12/04 - 16:01
لینک ثابت
درود بر همه
saman
1397/12/04 - 17:56
لینک ثابت
سلام. واژه سپاس یک واژه پارسی
یوسف
1398/04/14 - 14:01
لینک ثابت
انسانیت برتمامی دین ومذاهب
saman
1398/04/14 - 14:24
لینک ثابت
انسانیت "به تنهایی" یک شعار
saman
1398/04/14 - 14:24
لینک ثابت
شهدای دفاع مقدس بهترین و پاک
سپاس
1398/07/16 - 22:08
لینک ثابت
اصلا مهم نیست ریشه این واژه
saman
1398/07/24 - 20:10
لینک ثابت
کسانی که به "دروغ" برای واژه
ناشناس
1398/07/27 - 17:11
لینک ثابت
سپاس ريشه اش در زبان روسي است
فیروزه
1399/04/17 - 21:56
لینک ثابت
عالن
زنده باد اهورا مزدا
1399/05/16 - 08:18
لینک ثابت
من کاری به این حرفها ندارم و
saman
1399/05/16 - 12:09
لینک ثابت
پاسخ به «زنده باد»: 1. عزیز،
سینا
1399/05/23 - 10:41
لینک ثابت
صبح که از خواب پا شدم گفتم به
شهریار
1399/07/16 - 13:47
لینک ثابت
با درود به دوستان گرامی.
فهیمه
1399/07/24 - 01:22
لینک ثابت
کلا روحیه جنگجویی دارید شما
ایرانوس
1399/10/01 - 16:19
لینک ثابت
پیش از سعدی، فردوسی در
مهشید مهرگان
1399/12/01 - 11:05
لینک ثابت
روزی خواهد آمد که شرمسار می
علی
1400/02/10 - 10:14
لینک ثابت
سلام و درود بر شما
صدراله
1400/03/11 - 22:12
لینک ثابت
سپاس از همه دوستان
مَه مَد
1400/03/27 - 03:30
لینک ثابت
با سه رام / سَلام ( سِه رام :
امین
1400/04/09 - 05:20
لینک ثابت
باسلام خدمت دوستان وتشکر از
علم
1400/06/13 - 07:41
لینک ثابت
به نص صریح قرآن کریم عربی
بیرانوند
1400/07/17 - 01:19
لینک ثابت
مقاله خوبی بود و ظاهرا هم
رضا
1400/07/28 - 09:20
لینک ثابت
سپاس تو گوش است و چشم و زبان
فرید
1400/08/20 - 16:00
لینک ثابت
سلام. با نظر شما کاملا مخالفم
saman
1400/08/20 - 17:43
لینک ثابت
اونچه در این مطلب اومده یک
صفحهها
افزودن نظر جدید