پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ مهربان نوشیروانی (1346-1403) آزاده و ایثارگر زرتشتی که سال‌ها در اسارت نیروهای بعثی بود، در شهریور 1403 هجری خورشیدی درگذشت؛ اما مراسم خاکسپاری این هم‌وطن زرتشتی با استقبال جامعه زرتشتیان مواجه نشد که جای بسی اندوه دارد. پس از آن، در مراسم یادبودی که برای این درگذشته برگزار شد، اظهاراتی صورت گرفت که جای بررسی دارد.

در آیین پُرسه زنده یاد مهربان نوشیروانی موبد پدرام سروش‌پور گفتند:

ما ایرانیان همواره به دنبال صلح هستیم... همه، ایرانیان را به آزاداندیشی می‌شناسند که بزرگ‌ترین ویژگی ما در طول تاریخ است. نگاهی به تاریخ جنگ‌های بشری بیندازیم تا جایگاه صلح را بهتر درک کنیم. بشر 2000 جنگ بزرگ را در درازای تاریخ به خود دیده است. جنگ‌ها دلایل گوناگونی مانند اقتصادی، گسترش سرزمین، دفاع، انتقام و غیره دارند. برخی جنگ‌ها با درصد خیلی کم به‌واسطه اختلاف مذهبی است. دینی که پیامبران آوردند برای گسترش آرامش، آسایش و صلح بوده است.

در بررسی این سخن باید گفت:

سخن موبد سروش پور در این باب که تنها بخش اندکی از جنگ‌ها در طول تاریخ، بر سر دین بوده، سخنی درست است. بیشتر جنگ‌ها (از جمله دو جنگ جهانی در قرن 20 میلادی) به انگیزه سیاسی و اقتصادی بوده است.[1]

ایشان در بخشی دیگر از سخنان خود گفتند: «ما ایرانیان همواره به دنبال صلح هستیم». در بررسی می‌توان گفت: بله ما ایرانیان، غالباً ملتی صلح‌طلب هستیم. اما این عبارت که ما ایرانیان "همواره" به دنبال صلح باشیم، درست به نظر نمی‌رسد. به هر روی، در گذر تاریخ، جنگ‌هایی رخ داد که این عبارت (که ما ایرانیان "همواره" به دنبال صلح بودیم) را نقض می‌کند؛ مثلاً جنگ میان کوروش هخامنشی با پدربزرگش آستیاگ که جنگی نسبتاً بزرگ بود، بسیاری کشته شدند. طبق اسناد تاریخی غارت‌ها صورت گرفت. هر دو طرف جنگ، ایرانی بودند. هر کدام را گناهکار و آغازگر نبرد بدانیم، آن عبارت «ما ایرانیان همواره به دنبال صلح هستیم»، نقض می‌شود. همچنین جنگ میان ساسانیان و اشکانیان که ایضاً چنین بود.

موبد سروش‌پور در ادامه، سخن پیشین خود را (که تنها بخش اندکی از جنگ‌ها بر سر دین بوده) نقض کردند و گفتند: «در درازای تاریخ، بیشترین جنگ‌ها به نام مسیحیت، هندوییسم، اسلام و بودیسم بوده است».

جای شگفتی و پرسش است که ایشان چگونه ظرف چند دقیقه، سخن خود را دگرگون کردند؟

موبد پدرام سروش‌پور در ادامه با کنایه به نظام جمهوری اسلامی گفتند: «دومین عامل بروز جنگ، مخلوط شدن دین و سیاست است که در فرهنگ ما کمتر دیده می‌شود و در مقابل آن همواره ایستاده‌ایم».[2]

در بررسی این سخن می‌توان گفت: دین زرتشتی، مدیون یک حکومت دینی است. اردشیر بابکان که خود یک روحانی زرتشتی بود، در قرن 3 میلادی حکومت تشکیل داد و دین و دولت را یار یکدیگر نامید و از آن روز، قدرت دین زرتشتی افزون شد.[3] پیش از آن نیز کِی گُشتاسپ (پادشاه ایران) و پسرش اسفندیار(شاهزاده و فرمانده سپاه ایران) با شمشیر، دین زرتشتی را ترویج کردند.[4] پرسش از موبد سروش‌پور این که آمیختگی دین و سیاست اگر به سود دین زرتشتی باشد، خوب است؟ و اگر به ضرر دین زرتشتی باشد، بد است؟ آیا این مواضع ضد و نقیض، برخاسته از گونه‌ای منفعت‌ طلبی است؟ یا در اثر پریشانی اندیشه پدید آمده است؟

پی‌نوشت:
[1]. بنگرید به: Alex Andrews George, Second World War (1939-1945): Causes and Consequences, clearias, August 23, 2024.
[2]. امرداد، 1403/6/10، کد خبر: 220501.
[3]. چنان که در شاهنامه به نقل از اردشیر بابکان آمده است: «نه بى‏‌تختِ شاهيست دينى به پاى، نه بى‏‌دين بُوَد شهريارى به جاى‏». بنگرید به: شاهنامه، بر اساس نسخه مسکو، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی و مرکز خدمات کامپیوتری نور، 1389، شماره ثبت کتابخانه ملی: 815279، ص 889-890.
[4]. بنگرید به: «ترویج زرتشتی‌گری در ایران به زور شمشیر»