عقیده به وحدت وجود در میان صوفیان از عقاید مهم ایشان به شمار می‌رود. این عقیده از قرن دوم هجری شروع شد و بعدها گسترش زیادی یافت و صوفیان زیادی این عقیده را شرح و بسط دادند. به دنبال عقیده به وحدت وجود فقها و علما با صوفیان مقابله کردند.

در حالی که سیر سلوک صوفیه قرون اول زهد افراطی بود، اما در قرن سوم همین روند ساده و زهدگرایانه به روند دیگری بدل شد و جلب رضایت خداوند در این مرحله مهم‌تر از زهدورزی و بدن را در فشار قرار دادن بود. جنید بغدادی یکی از بزرگان صوفیه قرن سوم بود که در تسریع این روند نقشی اساسی داشت.

شاهدبازی پیشینه‌ای برون دینی داشته است. اما در ایران باستان، همچنین بین اعراب تا دو قرن بعد از ظهوراسلام، خبری از این رفتار نیست. بنابر مکتوبات تاریخی، از اقاومی که به این عمل تن دادند، یونانیان بودند. هرچند خیلی زود این اندیشه به اقوام و ملل مختلف سرایت کرد. از میان گروه‌هایی که شاهدبازی را برگزیدند، صوفیه بود.

برخی به اشتباه عقیده دارند که عرفان و تصوف بصورت یکسان استعمال می‌شوند ولی عده زیادی معتقد هستند عرفان و تصوف با هم متفاوت بوده و هرکدام کارکرد خاص خود را دارد. از میان کسانی که عقیده دارد تصوف و عرفان با هم فرق می‌کنند، مولوی است. وی در اشعار خود به این امر اشاره کرده است.

برخی از صوفیه برای جذب مرید به فرقه خود، اقدام به کرامت سازی برای اقطاب می‌کنند. از اقطابی که برای وی کرامات زیادی نقل شده است، ملا سلطان محمد گنابادی است. اما برخلاف سخن صوفیه برخی ملا سلطان را خالی از معنویت دانسته و گزارشاتی برخلاف گزارش صوفیه ارائه کرده‌اند.

درباره معروف کرخی که در منابع صوفیه بعنوان شخصیتی بارز از او نام برده شده است، داستان‌سرایی‌های مختلفی شده است. از نقل‌هایی که درباره معروف مشهور است، آن است که پس از مرگ معروف، یهودیان و مسیحیان درباره وی دعوا کرده و هر کدام معروف را از خود دانسته‌اند.