اعتقادات
بیابس، کلام سر انجام و کلام سایر بزرگان اهل حق، جمع و جمع خانه، آنچه در جم خانه بعنوان نذر و به قانون اهل حق دعا خوانده و مصرف شود و عهد و میثاق به عنوان پنج امر مقدس نزد فرقه اهل حق شمرده می شوند.
در ارتباط با پیوند فرقه اهل حق و دین اسلام دو دیدگاه در پیروان فرقه اهل حق وجود دارد. گروهی از آنها این فرقه را از فرق اسلامی دانسته و در مقابل گروهی مسلمان بودن خود را انکار و فرقه خود را آیینی مستقل می دانند.
فرقه دروزیه و فرقه اهل حق که هرد دو از فرقه های اسلامی محسوب می شوند، در نوع نگرش به ذات الهی و در اعتقاد به تناسخ و حلول دیدگاه های مشابهی دارند.
یکی از القابی که فرقه اهل حق به بزرگان خاندان های خود نسبت می دهند لقب سید است. این لقب بیشتر جنبه تقدس بخشی داشته و دست آویزی برای ریاست کردن بر پیروان است و به معنای رایج در بین شیعیان نیست.
یکی از منابع مهم فرقه اهل حق کتاب «برهان الحق» است. این کتاب از مهم ترین آثار نورعلی الهی به شمار می رود.از وجوه تمایز این اثربا دیگر آثار فرقه اهل حق، تطبیق پاره ای از مبانی اعتقادی واحکام عملی فرقه مذکور با احکام و آیات قرآنـی و روایی شیعه اثنی عشری می باشد.نورعلی الهی در این اثر، خود و پيروانش را شيعه اثني عشری معرفي مي كند.
منابع فرقه اهل حق ،آیـیـن این فرقه را آیـیـنـی التقاطی دانــســتــه انــد. اعتقادات، آموزه ها و مناسک گوناگونی در این آیین یافت می شود که گویی تأثیر پذیرفته از دیگر ادیان است؛ بر همین اساس در باورها و مناسک آیین اهل حق سرچشمه ها و ریشه های آیینی مختلفی وجود دارد که از جمله آنها آیین زرتشتی است که شباهت های فراوانی بین آن و فرقه اهل حق یافت می شود.
در میان فرقه اهل حق سه دیدگاه را می توان درباره قرآن یافت. برخی دفاتر و کلام بزرگان خود را جایگزین قرآن قرار داده و در کتب و کلام خود اسمی از قرآن ذکر نکرده اند. گروهی نیز به ظاهر، قرآن را قبول دارند اما کلام بزرگان این فرقه را بطن و حقیقت قرآن معرفی کرده اند. گروهی دیگر از این فرقه نیز بر این باورند که قرآن 32 جزء بوده که 30 جزء آن مربوط به شریعت و فروع دین است و 2 جزء آن اصل و حقیقت دین است که همان سرّ مگو می باشد.
از عقاید مشترک این دو فرقه می توان به تناسخ، حرمت ورود به مسجد مسلمانان، طبق اعتقاد برخی از پیروان فرقه اهل حق، روزه سه روزه، اعتقاد به هفت فرشته یا آفریدگار و حرمت تراشیدن سبیل و خوردن گوشت خروس و همچنین باورهای مشترک نسبت به پرستش شیطان میان فرقه یزیدیه و برخی از پیروان فرقه اهل حق اشاره کرد.
یافته های پژوهشی حاکی از آن است که مسلک اهل حق، آموزه هایی مشابه با آیین های مختلف از جمله آیین مسیحیت دارد. از تشابهات این دو آیین، به نوع نگرش به خداشناسی و تجسد خداوند در قالب ظهور و حلول در باورهای اهل حق، نسبت دادن بکرزایی به رهبران مذهبی و غلو درباره آنها با هدف قداست بخشی به این بزرگان، می توان اشاره کرد.
فرقه اهل حق دونادون و چرخه انتقال رو در این دنیا را به عنوان سیر تکامل انسان معرفی کرده و بر این باور هستند که روح آدمی با هزار و یک نقل و انتقال به کمال می رسد که این دیدگاه، دلیل عقلی و شرعی ندارد و باطل است.
فرقه اهل حق اگر چه به امامان دوازده گانه شیعه اعتقاد دارند و حتی مانند شیعه به ظهور امام زمان (عج) معتقد هستند، اما این فرقه ائمه (ع) را مظهر و یا جامه یکی از بزرگان اهل حق می دانند که در زمان ایشان لباس شان را پوشیده اند.
یکی از ویژگی های فرقه اهل حق اهتمام و توجه به نگه داشتن سبیل است که آن را نشانه اهل حق بودن می دانند. ایشان برای بلند نگه داشتن سبیل به سخنان بزرگان و روایاتی در این باب استناد می کنند که این استدلالها سند صحیح شرعی و دلیل دقیق عقلی ندارد.
آدمی موجودی مختاراست و هم آگاهانه و هم آزادانه می تواند آینده خویش را به هر شکل که خودش بخواهد انتخاب کند. از متون کلامی فرقه اهل حق می توان برداشت کرد که خوش بختی و بدبختی، هدایت و ضلالت انسان از ازل در سرشت و طینت آدمی قرار گرفته است و این کلام تلقین جبرگرایی و کم رنگ کردن نقش آزادی و اراده در سعادت و شقاوت انسان را به دنبال دارد.
معنویت دینی بدون اهتمام و التزام به مناسک شرعی خیالی بیش نیست، اما برخی مدعیان وصول به حقیقت، خود را از شریعت بی نیاز دیده و بدون طی مسیر، خود را به مقصد و مقصود رسیده می دانند که این رویکرد نادرست در نتیجه نوع نگرش به جهان پس از مرگ و خلأهای اعتقادی و نگاه اعراضی و یا گزینشی به کتاب و سنت و فهم نادرست از آنها می باشد.