مرام ومسلک اهل حق
اکثر سرسپردگان فرقه اهل حق علیرغم اینکه خود را مسلمان معرفی مینمایند در ادعایی متناقض با اعتقاد به نبوت، به صورت مبهم واضع شریعت را شارع مقدس نمیدانند و تکیه اصلی آنان در اجرای قوانین گفتار پیران و بزگان خود است.
کلامهای اهل حق که اشعار و سخنان منسوب به سلطان اسحاق و یاران اوست برای اهل حق چون وحی منزل مورداحترام است. موضوع برخی از این کلامها، افسانهها و نقلهای اساطیری است که زمان آفرینش و یا وقایع دورههای هریک از مظاهر و تجلیات حقتعالی را به تصویر کشیده است.
یکی از اماکن مقدس اهل حق چشمهای موسوم به چشمه "غسلان "است که در منابع مطالعاتی این فرقه به "حوض کوثر" مشهور است که درباره آن داستانهایی ساختهشده است مثلاینکه برخی از اهل حق چشمه غسلان را در حکم چشمه زمزم میدانند و معتقدند بابا یادگار بهفرمان سلطان اسحاق به درون آن رفته است و از دیدگان پنهان گشته است.
امروزه برخی از کلامدانان فرقه اهل حق معتقد هستند که آیین یارسان، دین یا آیین حقیقت است و مبنای آن بر محبت و عشق استوار است، و نیازمند به مباحث علمی نیست.این در حالی است که محبت و عشق هم تعریف، تفسیر و مبنا دارد.
سرسپردگان اهل حق برای پیروی از آیین یاری بر متون کلامی پیران و بزرگان خود استناد میکنند درحالیکه متون کلامی این فرقه، گفتار و سروده هایی از پیران و پیشوایان آیین یاری است و آنان نه پیامبر بودهاند و نه امام معصوم و نه معیاری برای صحت و سقم منظومههای آیینی ارائه کردهاند.
نورعلی الهی معتقد است که اهل حقی که سرسپرده شده باشد، در خانواده اهل حق رشد و نمو پیداکرده باشد و تابع قوانین و مقررات اهل حق باشد احتیاجی ندارد که مراتب قبل که شریعت و طریقت است را انجام دهد.
پیروان فرقه اهل حق اطاعت بیچونوچرا از بزرگان و مرشدان خوددارند و معتقد هستند که آنها دارای علم لدنی هستند و حال آنکه این افراد عموماً افرادی بیسواد بودهاند و هیچ دلیل عقلی و عقلایی بر پیروی از چنین افرادی وجود ندارد.
بنا بر خرافه گویی اهل حق، گاو قربانی دارای جلوه ذاتی از بابا یادگار است که در یک موقعیت زمانی خاص مغرور میگردد و به سایر یاران فخرفروشی میکند، سلطان اسحاق نیز به خاطر این اشتباه، امر میکند که ازاینپس مغز گاو حرام است. این گروه از اهل حق، حرمت خوردن مغز گاو را عقلانی میدانند.
اکثریت سرسپردگان و پیروان فرقه اهل حق علیرغم اینکه خود را مسلمان معرفی مینمایند، اما احکام و حلال و حرام خود را برگرفته از فرمانها و اشارات دفتر "پِردیور" میدانند و در یک دستور کلی، معیار تشخیص حلال و حرام در اهل حق به یاران، سرسپرده شده است.
علیرغم اینکه اکثریت پیروان فرقه اهل حق در ایام عزاداری سرور سالار شهیدان امام حسین (علیهالسلام) با اقامه عزا در سوگ آن حضرت مینشینند، گروهی نوپدید در فرقه اهل حق معروف به یارسانیزم سعی در تضعیف جایگاه امام حسین (علیهالسلام) و در نتیجه کمرنگ کردن عزای آن امام همام در میان سرسپردگان به این فرقه رادارن.
گروهی نوپدید در این مسلک موسوم به "یارسانیزم" سعی در کمرنگ کردن جلوه دادن و تضعیف جایگاه علی (علیهالسلام) در اهل حق را دارند، و معتقدند که علی (علیهالسلام) در این فرقه فقط بر اساس اندیشه "دونادون" مورداحترام است نه اینکه او، پیشوا مذهبی آن فرقه باشد.
بنا بر اعتقاد اهل حق، مجموعه عقاید این فرقه توسط حضرت علی (علیهالسلام) به یارانش آموخته شد و سپس سینهبهسینه تا امروز منتقلشده است. اما واقعیت امر این است که اگر اصول اعتقادی اهل حق را بر کلام امیرالمؤمنین علی (علیهالسلام) عرضه کنیم، آنگاه این نظر تضعیف میشود.
یکی از ویژگیها خاص آیین یارسان،"پنهان داشتن مبانی وزیر ساختهای اعتقادی آن" است که مهمترین عامل در ناشناخته ماندن ماهیت آن به نظر میرسد اما در دو قرن اخیر مخصوصاً سالهای اخیر برخی از پیروان این فرقه اقدام به انتشار متون کلامی خودکردهاند.
نزد اهل حق، دیوان گَوره (دیوان بزرگ) که در زمان سلطان اسحاق توسط او ویارانش سروده شده است، بسیار محترم است و در صدر همه آثار و منابع آیینی جای دارد زیرا بنا بر اندیشه اهل حق این مجموعه، حاوی اصول عقاید و آدابورسوم اهل حق است در حالی که معیاری برای صحتوسقم سرایندگان این دیوان وجود ندارد.