پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ وهابیون معاصر ارتباط بین عالم برزخ و این دنیا را نمی‌پذیرند و با استناد به آیاتی از قرآن، می‌گویند مردگان نمی‌شنوند؛ آنان با مشکلی مواجه می‌شوند و آن روایات صحیح و صریحی است که شنیدن مردگان را ثابت می‌کنند ولی آنها این روایات را توجیه می‌کنند. روایتی در صحیح بخاری و مسلم نقل شده که پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله بعد از جنگ بدر و ریختن کشته‌هاى کفار در چاه، خطاب به مردگان فرمود: «همسایه‌هاى بدى براى رسول خدا بودید؛ ... آیا آنچه را خدایتان وعده داده بود، صحیح یافتید؟» عمر از سخن گفتن حضرت تعجب کرد و گفت: «اى رسول خدا! با جماعتى که هلاک شده و ادراک ندارند سخن می‌گویید؟!» فرمود: «به خدا سوگند! شما به گفته‌های من شنواتر از آنان نیستید! همان طور که شما می‌شنوید، آنها هم می‌شنوند».[1] به علت نقل این روایت در صحیحین، وهابیون نمی‌توانند به آن اشکال سندی وارد کنند؛ به این دلیل، در محتوا و دلالت آن خدشه می‌کنند.

البانی چند نقل از این روایت را آورده است؛ از عبارت «الان» که در نقل عایشه بود،[2] استفاده کرد و گفت که این اتفاق، فقط به آن مورد اختصاص داشت و خارق‌العاده و معجزه است؛ وی می‌گوید: «صحابه از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله سؤال کردند که «چگونه با جسدهایی که روح ندارند سخن می‌گویید»؛ این سؤال قرینه بر آن است که صحابه معتقد بودند، اموات نمی‌شنوند و اگر این اعتقاد صحیح نبود، حضرت باید می‌فرمود که این اعتقاد شما باطل است؛ در حالی که نهایت چیزی که فرمود این است که «شما به گفته‌های من شنواتر از آنان نیستید»؛ یعنی اعتقاد شما به نشنیدن مردگان صحیح است ولی این مورد با موارد عادی دیگر، متفاوت است.[3]

در پاسخ به این توجیهات می‌گوییم، در روایت صحیح بخاری و مسلم، عبارت «الان» وجود ندارد و نمی‌توان گفت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله فرمود در این مورد خاص، آنان شنیده‌اند و مردگان دیگر نمی‌شنوند؛ معلوم نیست که چرا البانی می‌گوید حضرت با صحابه مخالفت نکرد؛ در حالی که آن حضرت در جواب آنها فرمود: «شما شنواتر از آنها نیستید»؛ یعنی آنها از شما شنواترند و این مطلب اطلاق دارد و به همه مرده‌ها قابل تعمیم است و فهم صحابه نمی‌تواند اجتهاد در مقابل نص باشد؛ ابن‌حجر نقل می‌کند: «عایشه به  خاطر اینکه خود شاهد قصه نبود، از رأی خود برگشت».[4] حتی در برخی روایات عایشه، دیدن اموات و حیات برزخی و فهمیدن آنان برداشت می‌شود که به طریق اولی، بر شنیدن اموات دلالت می‌کند؛[5] البته خود البانی برخی از نظرات عایشه را که احتمال می‌دهد اجتهادش باشد، نمی‌پذیرد، ولی در این نظر اجتهادی عایشه، چون موافق نظر البانی است، آن را می‌پذیرد.[6] بزرگان متقدم وهابیت مانند ابن‌تیمیه، ابن‌قیم، محمد بن عبدالوهاب، شنقیطی و ... معتقد به شنیدن اموات شده‌اند.

در پاسخ به معجزه و غیرعادی بودن این اتفاق نیز باید گفت که معجزه، عمل خارق‌العاده و فوق طاقت بشرى است که در مقابل کفار و همراه با مبارزه‌ طلبی است؛ مدّعى نبوت در معجزات مى‌باید کاری انجام دهد که دیگران از آن عاجزند و اینگونه ادعاى خود را به اثبات می‌رساند؛ در جریان کشتگان بدر و مانند آن، مبارزه‌ طلبی، در مقابل كفار و خارق‌العاده نبود؛ صرفِ اینكه پیامبر فرمود با مرده می‌توان صحبت كرد و آنان می‌شنوند، معجزه‌ای حادث نمی‌شود، بلكه هدف، اثبات ادراک و حیات برزخی مرده‌ها برای مسلمانان بود؛ همچنین این عمل، مختص به پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله نبود، بلكه برای دیگران نیز اتفاق افتاده است.[7] بنابراین شنیدن اموات بر اساس ادله نقلی، مُسلّم است.

پی‌نوشت:
[1]. صحیح بخاری، ج5، ص76 و صحيح مسلم، ج4، ص2203.
[2]. نزد عایشه حدیثی از ابن‌عمر بیان شد؛ گفت این اشتباه ابن‌عمر شبیه اشتباهش در نقل سخن پیامبر نسبت به کشتگان ‌بدر است؛ او از حضرت نقل می‌کند: «مردگان آنچه می‌گویم می‌شنوند»، در حالی‌که حضرت فرمود: «مردگان (الآن) به آنچه می‌گویم، علم‌ دارند»؛ از روایت ابن‌عمر، سماع اموات به‌‌طور مطلق و از روایت عایشه، سماع اموات مقید به زمان خطاب پیامبر به مردگان برداشت می‌شود.
[3]. الآيات البينات، نعمان محمود آلوسی، تحقیق البانی، پاورقی ص31.
[4]. فتح الباری، ابن‌حجر، ج7، ص304.
[5]. مسند احمد، ج42، ص441. «عایشه می‌گفت: وقتی وارد حجره‌ای می‌شدم که در آن پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله و پدرم دفن شده بودند، خود را نمی‌پوشاندم و با خود می‌گفتم، یکی پدرم و دیگری شوهرم؛ اما بعد دفن عمر، به خدا قسم همیشه باحجاب داخل حجره شدم».
[6]. التوسل انواعه و احکامه، البانی، ص126. «البانی درباره حدیث (نجات مردم از قحطی و پناه بردن به قبر پیامبر) می‌گوید: این سخن از عایشه است، نه برگرفته از سخن پیامبر؛ پس اگر هم صحیح باشد، حجت نیست؛ ما ملزم به عمل کردن اجتهاد عایشه نیستیم».
[7]. «وقوع ارتباط برزخیان و زندگان و چگونگی آن (قسمت اول)»