پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ وهابیت سماع موتی (شنوايی مردگان) را قبول ندارند، اما این مساله نزد علمای احناف (پیروان ابوحنیفه، امام حنفی‌ها) گرچه مساله اختلافی بوده است اما برخی از علمای حنفیه قائل به سماع موتی هستند و حتی‌ محمد‌حسن سرهندی از علمای بزرگ احناف معتقد است که اکثر علماء معتقدند مردگان می‌شنوند.[1] و ما در این‌جا نام چند نفر از موافقین و مخالفین را ذکر می‌کنیم:
اولین قائل به سماع در میان احناف، خود جناب ابوحنیفه است که برخلاف آن‌چه که بین مردم مشهور شده است که ابوحنیفه سماع موتی را قبول نداشته، وی سماع موتی را قبول داشته است و ملاعلی قاری رساله‌ای در این باب تالیف نموده و در آن بیان کرده که جناب ابوحنیفه، اصلاً منکر سماع موتی نبوده است.[2]
و از دیگر حنفیان قائل به سماع، عبد الحی لکنوی است، وی که قائل به سماع موتی بوده، مستند خود بر این عقیده را حکایات و روایات بسیار زیادی می‌داند که در این باب رسیده است و معتقد است که اگر نگوییم به حدّ تواتر لفظی رسیده است باید قائل به حدّ تواتر معنوی شویم.[3]
خود ملاعلی قاری که همه علمای اهل سنت او را قبول دارند، در کتاب خود بعد از نقل حدیث قلیب بدر که پیامبر(صلی الله علیه و آله) با کشتگان بدر صحبت نمودند، به شبهات پیرامون سماع موتی پاسخ گفته است.[4]
هر چند برخی دیگر از احناف مثل ابن‌همام در فتح القدیر[5] و ابن‌عابدین الحنفی در حاشیه رد‌المحتار[6] و قائل به عدم سماع موتی شده‌اند.

پی‌نوشت:
[1]. سرهندی،‌ محمد‌حسن، اصول الاربعة فی تردید الوهابیة، المكتبة اشیق، استانبول تركیه، 1346 ق، ص34.
[2]. ظاهر حدیث الباب وغیره من كثیر من الأحادیث یدل على سماع الموتى، واشتهر على ألسنة الناس أن الموتى لیس لهم سماع عند أبی حنیفة، وصنف ملا علی القاری رسالة وذكر فیها أن المشهور لیس له أصل من الأئمة أصلاً؛ انورشاه کشمیری، العرف الشذی، تصحیح محمود شاکر، دار الاحیاء التراث، لبنان، الطبعة : الأولى، 1425، ج2، ص341.
[3]. الکنوی، عبد الحی، تذكرة الراشد برد تبصرة الناقد، المحقق : الدكتور صلاح‌محمد‌أبو الحاج الناشر : مركز العلماء العالمی‌للدراسات وتقنیة المعلومات، الطبعة : الأولى، بی‌جا، بی تا، ص464-466. [4] . قاری، علی‌بن‌محمد، مرقاة المفاتیح شرح مشكاة المصابیح، دار الفكر، بیروت، چاپ اوّل، 1422 هـ.ق، ج6، ص2553.
[5]. وَعِنْدِی أَنَّ مَبْنَى ارْتِكَابِ هَذَا الْمَجَازِ هُنَا عِنْدَ أَكْثَرِ مَشَایخِنَا هُوَ أَنَّ الْمَیتَ لَا یسْمَعُ عِنْدَهُمْ... وَالْمَیتُ لَیسَ كَذَلِكَ لِعَدَمِ السَّمَاعِ؛ ابن الهمام،‌محمد‌بن عبد الواحد (م 861)، فتح القدیر، دار الفکر، بیروت بی‌تا، ج2، ص104.
[6]. فی سماع المیت الكلام وأما الكلام فلان المقصود منه الافهام والموت ینافیه...؛ إبن عابدین، حاشیة رد المحتار على الدر المختار ،طبعة جدیدة منقحة مصححة إشراف مكتب البحوث والدراسات، دار الفكر، بیروت، 1415 ه / 1995 م، ج4، ص148.