پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ گروه ارتجاعی و تکفیری وهابیت در قرن دوازدهم، در منطقه نجد عربستان شکل گرفت. آنان با ادعای پیروی از مکتب احمد بن حنبل، می‌کوشند خود را از اهل‌سنت نشان دهند. آنان در بسیاری از مسائل، نه تنها با همه مسلمانان، بلکه با رهبران اصلی خود نیز مخالفت کرده‌اند و دیدگاهی کاملاً ابداعی برگزیده‌اند.

یکی از عقاید متناقض وهابیت، نظرشان درباره زندگی و حیات برزخی - پایه فتوای برخی از آنان به حرمت توسل به مردگان - است؛ آنان در موضوع حیات برزخی نه تنها با  دیگر مسلمانان،  دیدگاهی کاملاً متفاوت در پیش گرفته‌اند، بلکه با دیدگاه رهبران خود؛ مانند محمد بن عبدالوهاب نیز مخالفند؛ حیات برزخی و ارتباط ارواح با زندگان از عقاید تمامی مسلمانان است که با آیات قرآن و روایات، ثابت شده است[1] و محمد بن عبدالوهاب، بنیان‌گذار وهابیت، ابن‌تیمیه، تئوریسین وهابیت و شاگرد او ابن‌قیم به آن معتقدند.[2] البته نظر ابن‌قیم  به دیگر مسلمانان شباهت بیشتری دارد. او آزادی ارواح مؤمنین در برزخ را می‌پذیرد.

بزرگان معاصر وهابی، به دلیل تصریح آیات قرآن، حیات برزخی را به صورت محدود می‌پذیرند، ولی با یکدیگر متفقند که ارتباطی بین عالم برزخ و دنیا وجود ندارد؛ از کلمات و فتاوای مفتیان وهابی به دست می‌آید که آنها برای اثبات قطع ارتباط برزخ و دنیا، ابتدا به طور مطلق، سماع موتی (شنیدن ارواح مردگان) را نفی کرده و درصدد رد آن هستند.

از مجمع دائمی افتاء عربستان سؤال شده: «در کتاب سیوطی آمده است که مرده، صدای مردم، مدح و ثنای آنها درباره خود و گفتار بازماندگان  درباره خود را می‌شنود؛ همچنین روح مرده، کسانی را که او را زیارت می‌کنند می‌شناسد و مردگان به زیارت هم‌دیگر می‌روند؛ آیا این مطالب درست است؟»[3] مجمع دائمی افتاء پاسخ داده است: «.... دلیل ما بر عدم سماع مردگان این آیه است که رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله را مخاطب قرار داده و می فرماید: «تو نمی‌توانی مردگان را بشنوانی» و نیز می‌فرماید: «تو نمی‌توانی مردگان در قبرها را شنوا سازی».».[4]

سعدی از عالمان وهابی در کتاب «تیسیر الکریم الرحمن فی تفسیر کلام المنان» می‌نویسد: «اگر آنان را بخوانید، صدایتان را نمی‌شنوند؛ زیرا آنان جماد و اموات هستند؛ … و اگر بر فرض بشنوند، جواب شما را نمی‌دهند؛ زیرا آنان مالک چیزی نیستند».[5] همچنین شیخ عبدالله أبابطین در کتاب «تأسیس التقدیس فی کشف تلبیس داوود جرجیس» می‌گوید: «کسی که متصف به عدم شنیدن و عدم استجابت، یا به یکی از این دو باشد، شرعاً و عقلاً، خواندنش ممتنع است».[6]

بن‌باز حیات برزخی را می‌پذیرد، ولی به صراحت می‌گوید: «روح پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در اعلی علیین نزد پروردگارش است و او افضل از شهدا است و کامل‌ترین حیات برزخی، از آنِ ایشان است؛ ولی این بدان معنا نیست که آنان علم غیب می‌دانند یا از امور اهل دنیا اطلاع دارند ... پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از احوال اهل دنیا و اتفاقات آن اطلاعی ندارد؛ زیرا مرده ارتباطش با دنیا قطع می‌گردد».[7]

البانی نیز ارتباط بین دو عالم برزخ و دنیا را نمی‌پذیرد؛ لذا حکم به تحریم قرائت فاتحه و یس می‌دهد[8] و به صراحت بیان می‌کند که ثواب قرائت به اموات نمی‌رسد و این در صورتی میسر است که ارتباط فرد مرده، بعد از مرگش، کاملاً از دنیا قطع شده باشد. بنابراین، وهابیان معاصر به طور مطلق، شنیدن ارواح مردگان را انکار می‌کنند و سخن گفتن با آنها را لغو و ممنوع می‌دانند و دنیا و برزخ را بدون ارتباط با هم می‌دانند.

این در حالی است که این اعتقاد، با قرآن، روایات صحیح اهل‌سنت و با نظر تئوریسین، بنیان‌گذار و بزرگان اولیه وهابیت تناقض جدی دارد. البته این اعتقادِ بدون دلیل معتبر، ممکن است به این جهت باشد که برای عقیده بدعت یا شرک خواندن توسل به مردگان توسط وهابیت، دلیلی درست کنند.

پی‌نوشت:
[1]. «نظر اهل‌سنت درباره ارتباط بین دنیا و عالم برزخ»
«اثبات عالم برزخ و حیات برزخی از آیات قرآن»
[2]. «نظر محمد بن عبدالوهاب درباره حیات برزخی (قسمت چهارم)»
«نظر ابن‌تیمیه درباره حیات برزخی»
«نظر ابن‌‌قیم درباره حیات برزخی»
[3]. شرح الصدور بشرح حال الموتی والقبور، سیوطی، ج۱، ص۲۰۲.
[4]. فتاوی اللجنه الدائمه للبحوث العلمیه والافتاء، أحمد بن عبد الرزاق الدویش، ج۹، ص۸۲، فتوی ۹۲۱۶.
[5]. تیسیر الکریم الرحمن، سعدی، ص۶۸۶.
[6]. تأسیس التقدیس، ابابطین، ص۹۰.
[7]. مجموع فتاوی، بن باز، ص387-395.
[8]. الآیات البینات فی عدم سماع الأموات، نعمان بن محمود آلوسی، تحقیق البانی، پاورقی ص۱۲۹.