پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ یکی از ویژگی‌های جریان‌های انحرافی، این است که دارای آموزه‌های التقاطی [1] بوده و از مجموعه ادیان مختلف، تلاش کرده‌اند، مجموعه منظمی را گرد یکدیگر جمع کرده تا سدی در مقابل جریان حق باشند. جریان انحرافی احمد اسماعیل بصری نیز دارای تفکرات التقاطی از تصوف، بابیت، بهائیت و مباحث داروینیسم و ... است که به تصور خود، نوآوری در آموزه‌های اسلامی داشته و بهترین نسخه دین اسلام در عصر مدرن است.

« احمد اسماعیل بصری»، مدعی یمانی؛ از آموزه‌های تصوف، بسیار استفاده کرده، از آن جمله، کلام او در مورد حضرت عیسی علیه‌السلام است. وی می‌نویسد: «حضرت عیسی علیه‌السلام، مولودی بدون پدر بود تا مردم بفهمند که پدر حقیقی و اصل حقیقی آنها، خدای سبحان و متعال است و بدانند که آنچه از آنها خواسته شده است، آن است که به صفات خالق و پدرشان آراسته شوند (خلق، خانواده و عیال خداوند است) تا آنکه صورت خدای سبحان و متعال شوند (خدا آدم را به‌صورت خود آفرید)».[2]

«احمد اسماعیل بصری» با توجه به روایتی که صوفیه نیز از آن مکرراً استفاده کرده‌اند،[3] قائل به این شده که پدر حقیقی حضرت عیسی علیه‌السلام، خداوند است؛ درحالی که این گونه سخن‌گفتن، خلاف آیات الهی است و هیچگاه خداوند، خود را پدر حضرت عیسی علیه‌السلام ندانسته است.

قرآن، خلقت حضرت عیسی علیه‌السلام را در سوره آل‌عمران، مورد بررسی قرار داده است: «إِنَّ مَثَلَ عِیسی عِنْدَاللَّهِ کَمَثَلِ آدَمَ خَلَقَهُ مِنْ تُرابٍ...»؛[4] «مَثَل حضرت عیسی علیه‌السلام نزد خدا، همچون آدم است که او را از خاک آفرید و سپس به او فرمود: «موجود باش!» او هم فوراً موجود شد. (بنابراین، ولادت مسیح بدون پدر، هرگز دلیل بر الوهیّت او نیست)».

آدم به عنوان اولین انسان روی زمین، بدون دخالت پدر و مادر خلق شد؛ خلقت حضرت عیسی علیه‌السلام سخت‌تر از آفرینش آدم نبود. او پدر و مادر نداشت و همان خدایی که آدم را بدون پدر و مادر آفرید، قادر خواهد بود که حضرت عیسی بن مریم علیهماالسلام را بدون پدر خلق کند. از این جهت، آفرینش حضرت عیسی علیه‌السلام مانند آفرینش حضرت آدم علیه‌السلام است. اگر حضرت عیسی علیه‌السلام بدون پدر از مادر متولّد شد، حضرت آدم بدون آنکه پدر و مادری داشته باشد، به دنیا آمد.

این استدلال به ادعای کسانی پاسخ می‌دهد که به خلقت مسیح ایراد وارد می‌کنند؛ یعنی اگر حضرت عیسی علیه‌السلام بدون پدر، به دنیا آمد، جای تعجب نیست و دلیل بر فرزند خدا یا عین خدا بودن نیست؛ چون خلقت آدم علیه‌السلام، از این هم شگفت‌انگیزتر بود؛ او بدون پدر و مادر به دنیا آمد و این گونه کارها، برای خداوند دشوار نیست.

روایتی که صوفیه و جریان انحرافی «احمد اسماعیل بصری» استفاده کرده‌اند، با اختلافاتی در منابع حدیثی نقل شده، اما حسین بن خالد، نظر امام رضا علیه‌السلام را درباره ناقلین این روایت این چنین نقل کرده: «خدا آنها را بکشد! اوّل حدیث را حذف کرده‌‏اند، (اصل حدیث چنین است)، روزی حضرت رسول صلی‌الله‌علیه‌وآله از مقابل دو تن که به یکدیگر دشنام می‌‏دادند می‌‏گذشتند، یکی از آن دو به دیگری می‌‏گفت: خدا چهره تو و چهره هر کس را که به تو شبیه است، قبیح و زشت گرداند! رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله به او فرمود: ای بنده خدا! این سخن را به برادرت نسبت مده؛ زیرا خداوند آدم علیه‌السلام را به شکل او(کسی که به او دشنام داده شده) آفرید».[5] در نتیجه باید توجه کرد که طبق روایت نقل شده، جریان انحرافی «احمد اسماعیل بصری» و صوفیه، فقط قسمتی از روایت را نقل کرده و آموزه نادرست خویش را بر آن بنا نهاده‌اند.

پی‌نوشت:
[1]. التقاط از ریشه «ل ق ط» بر وزن افتعال و به معنای برچیدن، از زمین برگرفتن، بخشی از گفتار یا سخن کسی را گرفتن و مانند آن است.
[2]. احمد الحسن بصری، پاسخ‌های روشنگرانه، ج۳، ص۲۵۳.
[3]. در متون مختلف متصوفه این روایت ذکر شده است؛ مثلاً در کتاب تفسير عرائس البيان فى حقائق القرآن نقل شده است: «آیا نمی‌بینی چگونه اشاره کرده است به سمت راز و سِرّ متشابهات زمانی که گفت: خداوند، آدم را به شکل خود خلق کرد» روزبهان بقلى شيرازى، تفسير عرائس البيان فى حقائق القرآن، دارالكتب العلمية، بيروت، اول، 2008 م، ج‏1 ؛ ص418.
[4]. سوره آل‌عمران، آیه ۵۹.
[5]. ابن بابویه، محمد بن علی، عیون أخبار الرضا علیه‌السلام، نشر جهان، تهران، اول، 1378ق، ج۱، ص۱۱۹.