آیا تشیع در زمان شاه اسماعیل صفوی به وجود آمده است (قسمت دوم)
در قرن سوم، کوفه، قم و نیشابور مهمترین شهرهای شیعه به شمار میرفتند و فقه شیعی بر اساس احادیث ائمهی اطهار (ع) در آنها تدریس میشد.
پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ مفتیهای وهابی ادعا میکنند، شیعه هیچگاه سابقه تاریخی در زمان اهل بیت (علیهمالسلام) نداشته و سازندهی شیعه دولت و حکومت صفوی و پادشاهان آن هستند. وهابیون ادعا میکنند به دلیل دشمنی و عداوت حکومت عثمانی با دولت صفویه، شاه اسماعیل صفوی تشیع را ایجاد کرد و برای حفظ حکومت خود با تحریف تاریخ، اتحاد مسلمانان را از بین برد. در حقیقت آنان ادعا میکنند تا قبل از حکومت صفوی اسلام یکپارچه بود، اما بعد از آن به دو قسمت شیعه و اهل سنت تقسیم شدند.
در پاسخ به این ادعا تنها یک نکته بیان میشود:
حضور شیعیان در ایران و در مناطق مرکزی آن از دوران اهل بیت (علیهمالسلام) به ثبت رسیده است. استاد محرمی در بررسی حضور شیعیان در ایران مینویسد: «قم یکی از مهمترین شهرهای شیعهنشین ایران است که از قرن دوم هجری، سابقهی تشیع پررنگی داشته است؛ قم از ابتدا به دست شیعیان بنیانگذاری شد و از روز نخست، شیعیان در آن ساکن شدند و همواره شیعهنشین بوده و هست؛ تشیع قم، همواره دوازده امامی بوده و انحراف به آن راه نیافته است؛ بسیاری از مردم قم خدمت ائمه اطهار (علیهمالسلام) میرسیدند و از محضر آن بزرگواران کسب فیض میکردند و پیوسته با امامان خود رابطه داشتند؛ از اینرو قم به یکی از مهمترین تجمعگاههای شیعه تبدیل شد و شیعیان، بهویژه علویان، از هرسو بدانجا آمدند و در آن سکنی گزیدند؛ در پایان قرن دوم هجری، ورود حضرت فاطمهی معصومه (سلاماللهعلیها) نقطهی عطفی در تاریخ این شهر محسوب میشود.»
نویسنده در ادامه مینویسد: «شهرهای اهواز، همدان، سیستان، بُست و ری مناطقی از ایران است که در قرن سوم هجری، وکلای ائمه اطهار (علیهمالسلام) در آنها بودهاند؛ در قرن سوم، کوفه، قم و نیشابور مهمترین شهرهای شیعه به شمار میرفتند و فقه شیعی بر اساس احادیث ائمهی اطهار (علیهمالسلام) در آنها تدریس میشد.»[1]
یکی از دولتهایی که در ایران در ابتدای غیبت کبرای امام عصر (علیهالسلام) تشکیل شد، دولت آل بویه شیعی مذهب است. این دولت قدرتمند شیعی از سال 328 تا 446 هجری، به مدت نزدیک به یک قرن و نیم توانست بر ایران تسلط داشته و به صورت عمومی باعث گسترش تشیع گردد.
در این دوران، اقدامات زیادی الهام گرفته و مبتنی بر مذهب تشیع، پدید آمد. حمایت دولتی و مردمی از علمای بزرگ شیعه، مهمترین کار دولت آل بویه به حساب میآید. بسیاری از کتابهای معتبر شیعه در این دوران تالیف شدهاند؛ کتابهایی چون الاستبصار و التهذیب، تالیف شیخ طوسی (متوفای 460)، من لا یحضره الفقیه، تالیف مرحوم شیخ صدوق (متوفای 381) که هر سه از کتب اربعه شیعه به شمار میروند، الارشاد، تألیف شیخ مفید (متوفای 413)، رجال نجاشی (متوفای 450) مهمترین کتابهایی است که به قلم علمای شیعه در این زمان تألیف شدهاند.[2]
از آنچه بیان شد حضور شیعیان در ایران از زمان اهل بیت (علیهمالسلام) اثبات میشود و فقط دولت صفویه شیعه مذهب، بر اساس تشیع بعضی از پادشاهان، سبب نشر بیشتر مبانی تشیع و در یک کلام ترویج مذهب حقهی تشیع شدند.
البته لازم به ذکر است، علمای شیعه در آن زمان به دلیل برخورداری از بعضی امکانات و اختیارات، در ترویج اعتقادات شیعه موفقیتهای چشمگیری را به دست آوردهاند و این توصیفات به معنای رضایت از عملکرد پادشاهان صفوی نیست که این مطلب به جای خود باید طرح و بررسی و نقد شود.
پینوشت:
[1]. غلامحسن محرمی، تاریخ تشیع از آغاز تا پایان غیبت صغری، قم، موسسه امام خمینی، چاپ ششم، 1386ش، ص 186 الی 188.
[2]. غلامحسن محرمی، درسنامه تاریخ تشیع، قم، نشر هاجر (حوزه علمیه خواهران)، چاپ اول، 1391ش، ص230 الی 232.
افزودن نظر جدید