تصوف
به گواهی معتقدین به اینکه منشا تصوف زهد صدر اسلام بوده است، مسلمانانی که به اسلام گرایش پیدا کرده بودند، تحت تاثر قرآن و تعالیم اسلامی و روش زندگی اهل‌بیت (علیهم السلام) گرایش زیادی به زهد و ساده زیستی داشتند و همین امر کم کم موجب پیدایش تصوف گردید. اما با بررسی شواهد تاریخی و گواهی‌هایی که درباره زاهدان صدر اسلام آمده است، این نظریه مردود است.
خمس و زکات از مالیات‌های اسلامی است که شرع مقدس برای آن احکام خاصی ارائه کرده است. اما فرقه صوفیه در میزان پرداخت این قبیل مالیات‌ها تصرف کرده و با بیان اقوال نادر، پیروان خود را تشویق به پرداخت‌هایی می‌نماید که معارض فقه اسلامی و شریعت جعفری است.
از سوالاتی که از سوی صوفیه مطرح می‌شود، آن است که می‌گویند اگر ساخت خانقاه بدعت است، حکم حسینیه هم همانند خانقاه می‌باشد، چرا که هر دو از امور تازه تاسیس هستند و اسمی در اسلام از آنها برده نشده است. در پاسخ به این سوال چند جواب ذکر می‌شود که به نظر شما خواهد رسید.
برخی از کسانی که از موضوع صوفی و صوفیه اطلاعی ندارند سوال می‌کنند که چرا اهل‌کتاب و ادیان دیگر حق فعالیت مذهبی در اماکن اماکن عبادی خود را دارند، اما صوفیه از این حق محروم هستند و نمی‌توانند در اماکن عبادی خود تبلیغ نمایند. در پاسخ به این سوال دلایلی بیان شده است.
هیچ‌گونه دلیل قابل قبولى براى معاف بودن عموم افراد از خمس در دست نیست، و صوفيه که چنین ادّعا مى‌کنند در حقیقت مطالعه دقیقى روى روایات نداشته‌اند. روایتى که مضمون آن معاف بودن عموم افراد از خمس بوده باشد، وجود ندارد. بر همین اساس در روایات، خمس همچنان به عنوان یک قانون اسلامى باقى و برقرار است و همه مردم موظّفند همچون سایر فرایض به آن عمل کنند.
از سوالات مهمی که پیرامون آن اقوال زیادی وجود دارد، مساله خاستگاه عرفان است و سوال دیگر رابطه عرفان و فلسفه است. این دو سوال از سوالات مهمی است که در زمینه عرفان و فلسفه وجود دارد. از این روست که افراد زیادی در این زمینه اظهار نظر کرده‌اند. در این نوشتار نظر استاد حسین انصاریان را در این رابطه از نظر می‌گذرانیم.
عوامل مختلف و گوناگون سبب شدهاند که تصوف در میان اهل سنت نفوذ کند و اهل‌سنت نیز بستر مناسبی جهت رشد و توسعه فرهنگ تصوف در جهان اسلامی فراهم کنند که به برخی از این عوامل به طور خلاصه اشاره می‌گردد: دوری از خاندان وحی، تساهل و تسامح، روایات همسو با عقاید صوفیه، استفاده از فتاوی مذاهب اربعه و مواردي مشابه...
از آنجا که خاستگاه صوفیه اهل‌تسنن است نه شیعه، زیرا سر سلسله تصوّف از سفیان ثوری گرفته تا ابوهاشم کوفی و یا حسن بصری همگی غیرشیعه و از مخالفان اهل‌بیت (ع) بودند، بنابراین نمی‌توان درمیان سلسله پیشین صوفیه غیر از افراد سنّی مذهب، فرد موثق و معروفی از شیعه پیدا کرد. اما در میان سلسله متأخر صوفیه برخی از شیعیان یافت می‌شوند که آنان تعالیم و آموزه‌های صوفیانه خود را از مشایخ غیرشیعی گرفته‌اند.
برخی سوال می‌کنند که اگر علمای شیعه مخالف با صوفیه هستند چرا اقدامی علیه ایشان انجام نمی‌دهند یا اینکه اگر اقدامی علیه آنها انجام داده‌اند، اقدامات ایشان چیست و کدام اقدامات را علیه صوفیه انجام داده‌اند؟ در این نوشته به صورت خلاصه اشاراتی به اقدامات علما و بزرگان علیه جريان صوفیه شده است.
آیا می‌توان گفت كه تصوف همان مفهوم زهد در فرهنگ اسلامی را دارد؟ تصوف با مفهوم زهد كه در فرهنگ اسلام مطرح است هیچ سنخیتی ندارد. تصوف هیچ نوع ریشه‌ای در دین اسلام ندارد. اما زهد در دین مقدس اسلام دارای ریشه‌های محكم و استوار می‌باشد. هیچ‌گونه دلیل عقلی و نقلی بر حقیقت تصوف نداریم، بلكه بطلان آن با ادلّه متعددی آشكار و روشن است.
راه صحیح سیر و سلوك الی الله آنست كه بر طبق موازین قرآن و روایات معصومین (علیهم السلام) باشد . آیت الله گلپایگانی پس از نفی و رد تصوف می‌گوید كه حق در راه سلوك به سوی خدا راه و روشی است كه اصحاب ائمه(رضوان الله علیهم) به متابعت از ائمه اطهار رفته‌اند و علماء ابرار و صلحاء شیعه و اسلاف و اسلاف آنان از آنها تبعیت كرده‌اند و هر چیزی كه با این روش مخالف باشد بدعت و گمراهی است.
با تعمق و ژرف نگري می‌توان رأی به تفاوت میان عرفان و تصوف داد، تصوف و صوفی غالباً حاکی از مکتب خاص، پیرو فرقه معین و اهل خانقاه است در حالی که عرفان و عارف اعم از تصوف و صوفی بوده و دارای مصداقی عامتر و مفهومی وسیعتر است. عارف در عرف ادبیات و از نظر شاعران معنی و مفهومی لطیفتر از صوفی دارد و بیشتر در مورد اهل معرفت استعمال می‌گردد.
در مذهب شیعه گروه خاصی به نام «عرفا» كه دارای فرهنگ و آداب خاص و مخالف عامه مسلمین باشد دیده نشده و همواره در میان شیعه كسانی بوده و هستند كه هیچ امتیاز ظاهری با دیگران ندارند. و در عین حال عمیقاً خداترس و اهل سیر و سلوك عرفانی می‌باشند كه بیشتر فقها و مراجع معظم تقلید با پیروی از مكتب اهل بیت (علیهم السلام) چنین می‌باشند.
از آنجا که به عقیده برخی صوفیه از دیگر ادیان و فرقه ها نشات گرفته است، لذا انتساب این فرقه به اسلام مورد قبول همگان نیست و به همین جهت است که انحرافات زیادی در میان این فرقه بوجود آمده و نیز با وجود مخالفت ائمه هدی(ع)، عرفای اسلامی که پیرو راه ائمه (ع) هستند از صوفی نامیده شدن خود ابا دارند.