برای شناخت صحابه پیامبر اکرم کافی است تا با رجوع به کتب تاریخی ماهیت وجودی هر یک و خصوصیات فردی آنها را مورد بررسی و ارزیابی قرار داد، لذا با اینکه پیامبر اکرم در مناسبتهای مختلف وصایت و جانشینی بعد از خود را به مردم معرفی کرد اما بعد از رحلت آن پیامبر عظیم الشان اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) برخی از صحابه چه غوغایی را که به پا نداشتند

ابن تیمیه گفته است اکثر صحابه نسبت به حضرت علی سب داشتند و در جای دیگر می‌گوید ساب خلفا کافر است اگر این دو مطلب را کنار هم قرار دهیم به اعتقاد ابن تیمیه اکثر صحابه کافر هستند!

صحابه منافق در معتبر‌ترین کتب اهل سنت، تا حدی که نبی مکرم اسلام با کنایه وتشبیه بهشت رفتن آن‌ها را محال می‌داند چون پیامبر اکرم بعد از اشاره به منافق بودن بعضی صحابه، قسمتی از آیه چهل سوره اعراف را ذکر می‌کند که خداوند می‌فرماید«مگر اینکه شتر از سوراخ سوزن داخل شود» یعنی داخل شدن صحابه منافق به بهشت هم‌چون داخل شدن شتر از سوزن محال است.

در کتب شیعه و اهل سنت در روایاتی از ارتداد صحابه سخن آمده که بعضی از آن احادیث به‌طور کلی عده‌ای از صحابه را مرتد خوانده و مستحق دوزخ و در برخی همه صحابه را مرتد می‌شمارد و چند نفر استثناء می‌کند؛ منظور از ارتداد در این روایات، مخالفت كردن در يك امر واجب و اساسی كه پيامبر اكرم به آن دستور داده بود و صحابه مخالفت كردند، می‌باشد.

عمروعاص در ایام پیری و در سن 80 سالگی به سپاه معاویه ملحق شد، تا وی را در مقابل امیرالمومنین، علی (ع) یاری کند. اما همین شخص، وقتی لحظات آخر عمرش فرا رسید، به پسرش گفت: دوست داشتم که مرده بودم و دست به این کارها نمی‌زدم. اکنون نمی‌دانم در نزد خداوند چه عذری بیاورم. ای کاش، پشکلِ شتر جمع می‌کردم و این اموال را جمع نمی‌کردم.

در مورد صحابه دو نظریه وجود دارد؛ نظریه اول: به هر کسیکه پیامبر را مشاهده کرده باشد، حتی اگر یک لحظه پیامبر را دیده باشد، صحابه اطلاق می‌شود. نظریه دوم: به کسانیکه با پیامبر مصاحبت طولانی داشته و از پیامبر اطاعت می‌کردند، صحابه اطلاق می‌شود. دیدگاه اول افراطی و به دور از واقعیت است، ولی دیدگاه دوم مورد قبول و احترام است.