در کتب حدیثی و رجالی شیعه و اهل سنت در چند روایت آمده صحابه مرتد شدند، بعضی از آن احادیث به‌طور کلی ذکر می‌کند که عده‌ای از صحابه به دلیل بدعت‌هایشان مرتد شده، مستحق دوزخ هستند و برخی از احادیث همه صحابه را مرتد می‌شمارد و از سه تا هفت نفر را استثناء می‌کند؛ این احادیث تعجب همه را برمی‌انگیزد و سؤالی مطرح می‌شود که منظور از ارتداد در این روایات چیست؛ آیا صحابه از ایمان به اسلام برگشته‌اند؟
در تبیین این حدیث اکثر علمای فریقین مراد از إرتداد را ارتداد از ايمان و شریعت ندانسته‌اند، و معتقدند كه صحابه، منكر خدا و پيامبر اكرم نشدند؛ حتی کسانی‌که به اصحاب ردّه معروف شدند و خلیفه اول دستور به جهاد علیه آنان را صادر کرد، و خالد بن وليد، مالك بن نويره را به این اتهام کشت، منكر خدا نبودند و نماز می‌خواندند، آن‌ها فقط زكات به حکومت نمی‌پرداختند، و خود بین فقرا تقسیم می‌کردند.
ابن أثير، در کتابی که الفاظ مشکل احادیث را معنا نموده، آورده: «در حدیث «... مرتدّين على أعقابهم» که در مورد صحابه است، مرتد شدن يعنی از بعضی از واجبات، تخلّف كردند و إرتداد كفری، اراده نشده است.»[النهایه فی غریب الحدیث، ج2، ص214] و سپس گفته احدی از صحابه مرتد نشدند؛ بنابراین منظور از ارتداد، مخالفت كردن در يك امر واجب و اساسی است كه پيامبر اكرم به آن دستور داده بود و صحابه مخالفت كردند.

پی‌نوشت:

النهاية في غريب الحديث، ابن أثير، بيروت: المكتبة العلمية، 1399ق، ج2، ص214. «وَفِي حَدِيثِ الْقِيَامَةِ والحَوْض «فَيُقَالُ إِنَّهُمْ لَمْ يَزَالُوا مُرْتَدِّينَ عَلَى أَعْقَابِهِمْ» أَيْ مُتَخلِّفين عَنْ بَعْضِ الْوَاجِبَاتِ، وَلَمْ يُردْ رِدَّة الكُفرِ ، وَلِهَذَا قيَّده بأعْقابهم، لِأَنَّهُ لَمْ يَرْتَدَّ أحدٌ مِنَ الصَّحَابَةِ بَعْدَهُ، وَإِنَّمَا ارْتَدَّ قَوْمٌ مِنَ جُفَاة الْأَعْرَابِ.»