مسئله‌ی نفس یکی از مباحث مهم در عرفان است. روش برخورد با نفس به اندازه‌ای دارای اهمیت است که تمام سعی و توفیق سالک در سیر به سوی خدا، به برخورد او با نفس برمی‌گردد، که اگر نفس خود را پرورش داد و تربیت کرد، به مقام مطمئنه می‌رسد و با رضایت در حضور خداوند خواهد بود و اگر مانند صوفیان نفس خود را ذلیل ساخت، مغرور این کار خواهد شد و امانت دار الهی نیز نخواهد بود.

سران تصوف در حالی کشف و شهود را به‌عنوان مهم‌ترین منبع حجیتی خود معرفی کرده‌اند که برخی از بزرگان صوفیه مواردی از نقض در کشف و شهود را ذکر کرده‌اند که نشان‌دهنده مخدوش بودن کشف و شهود در غیر معصوم دارد. ازجمله اینکه می‌توان به شیطانی بودن یا متأثر بودن از تخیلات فاسد و باورهای اعتقادی و مهم‌تر از همه تناقض داشتن با آیات قرآن اشاره کرد.

تقدیس و بزرگداشت ابلیس از سوی سران صوفیه، در آثار آنان زیاد دیده می‌شود، به‌گونه‌ای که با تعابیر مختلف سعی بر تکریم ابلیس و بی‌گناه دانستن وی از سرپیچی در برابر خداوند کردند. که یکی از توجیهات این افراد، جبر و اراده‌ی حق‌تعالی در عصیان ابلیس است، که به تعبیری عدم سجده‌ی ابلیس بر آدم را در اراده و خواست خداوند دانسته‌اند.

از چیزهای مهمی که تصوف از نوافلاطونیان اقتباس کرده و در آن بحث بسیار کرده، مسأله عشق به خدا است که صوفی آن را مدار همه چیز خود قرار داده است، لذا به بهانه رسیدن به این عشق الهی، عشق مجازی که همان عشق به امردان و جوانان زیبا باشد را برای خود جایز دانسته، که در واقع از مکتب نوافلاطونی گرفته شده است.

مقامات و درجاتی که تنها به قامت معصوم(ع) برازنده است را نمی‌توان بر پیکر اقطاب صوفی پوشاند، زیرا کسی که دارای مقام ولایت و امامت است هم آگاه به علوم ظاهر است و هم جامع علوم باطن؛ و تمام مواردی که در رابطه با جایگاه قطب، از اعتقادات متصوفه است، ادعای باطلی بیش نیست.

متصوفه معتقدند که برای هر فردی از انسان‌ها، راهی برای رسیدن به خداوند وجود دارد و هرکس با هر عقیده و مذهبی می‌تواند به مقامات عالیه‌ی بشری و حقیقت دست یابد و در این زمینه تفاوتی بین معتقدین به ادیان الهی و نحله‌های خود ساخته، چون بودا و برهما و حتی آئین‌های شیطان‌گرا نیست! صوفیان در مقام توجیه آموزه‌های خود عباراتی را دستاویز قرار می‌دهند که بطلان آن واضح و روشن است.