پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ تناسخ، یکی از آموزه‌های باطل و انحرافی است که بعضی از فرق انحرافی تلاش کرده‌اند با اهداف مختلف در جامعه اسلامی،  بین مریدان خویش رواج دهند. عرفان حلقه و جریان انحرافی مدعی یمانی، از فرقه‌هایی هستند که آموزه  تناسخ دربین آموزه‌های آنها وجود داشته؛ ولی به دلیل ممنوعیت این آموزه در شریعت اسلامی تلاش کرده‌اند، این آموزه را  با عنوان دیگری مطرح کنند. البته باید توجه داشت که انگیزه استفاده این دو جریان از آموزه تناسخ متفاوت بوده است؛ اما نقطه مشترک این دو جریان در استفاده از آموزه تناسخ، تثبیت و جذب افراد در فرقه می‌باشد.

علت استفاده جریان احمد اسماعیل بصری از آموزه تناسخ؛ فضیلت‌تراشی برای شخص احمد اسماعیل بصری بوده؛ به گونه‌ای که او در کتاب‌های مختلفش، ادعاهایی را مطرح کرده که مبتنی بر تناسخ بوده، بعضی از این ادعاها عبارت هستند از: «شبیه عیسی بن مریم الذی فداه بنفسه»؛[1] «او همانند عیسی است که جان خودش را فدا نمود»، «هو ناقة الصالح»؛[2] «او ناقه صالح است»

علت استفاده محمدعلی طاهری (مؤسس عرفان التقاطی حلقه) از این آموزه، تببین مسئله مرگ و حیات برزخی بوده است؛ در عرفان حلقه ، دنیای بعد از مرگ به صورتی تصویر می‌شود که مخاطب احساس کند راه مصون ماندن از عذاب‌های پس از مرگ، پناه آوردن به عرفان حلقه است. در منابع این گروه آمده است: «پس از مرگ انسان در زندگی دنیا، تمام کالبدهای او اعم از کالبد روان، کالبد جسم، کالبد اختری می‌میرند و تنها کالبد ذهنی[3] به حیات خود ادامه می‌دهد؛ اما بین هر مرگ تا تولّد در زندگی بعدی فاصله‌ای هست که به آن برزخ می‌گویند. برزخِ هر زندگی، درون همان زندگی است، برای مثال برزخ دنیا درون دنیا است. پس برزخ هر زندگی در همان زندگی است و طبعاً برزخ دنیا هم در دنیا است. به محض مردن، نام ما کالبد ذهنی است. ما لامکان شده‌ایم؛ اما هنوز در عالم مکان هستیم.» [4]

طاهری از بیان عنوان «تناسخ» پرهیز کرده و به جای آن از اصطلاح انتقال کالبد ذهنی استفاده می‌کند؛ او در این رابطه می‌نویسد: «بعضی از مردم عمل نادرست احضار روح؛ یعنی احضار کالبد ذهنی را انجام می‌دهند که در بررسی آن به نکات قابل توجهی می‌توان دست یافت، از جمله اینکه پاسخ مثبت یک کالبد ذهنی به احضار نشان می‌دهد، به حیات زمینی وابستگی دارد و اگر کسی او را احضار کرد، فوراً حاضر می‌شود. کالبدهای ذهنی که در اثر وابستگی خود به تجربه زندگی پس از این برزخ، تن نمی‌دهند، هر جا امکانی برای اعلام حضور بیابند، اقدام و در فرد مورد نظر خود نفوذ می‌کنند». [5]

طاهری در بعضی از کتاب‌های خویش تناسخ را رد کرده؛ ولی با شیادی تمام، آموزه تناسخ را با انتقال کالبد ذهنی به بدن دیگران، به مریدان خویش القا کرده است. در تناسخ مصطلح یک روح، یک کالبد را تسخیر می‌کرد؛ ولی طاهری معتقد است محدودیتی در تسخیر افراد وجود ندارد. اما باید دانست که آموزه تناسخ با مبانی دینی اسلام ناسازگار بوده و مضمون آیات و روایات معصومین علیهم‌السلام با این آموزه معارض است. حسین بن خالد صیرفی از امام رضا علیه‌السلام در مورد کافر دانستن قائلین به تناسخ نقل کرده: «مَنْ قَالَ بِالتَّنَاسُخِ فَهُوَ کَافِرٌ»؛[6] «هر کس معتقد به تناسخ باشد کافر است».

پی‌نوشت:
[1]. احمد اسماعیل بصری معتقد است که  در زمان گذشته به شکل‌های مختلفی وجود داشته، در این راستا او مدعی است که در زمان حضرت عیسی علیه‌السلام نیز بوده و عوض از  حضرت عیسی علیه‌السلام، به صلیب کشیده شده است. احمد اسماعیل بصری، الجواب المنیر عبر الاثیر اصدارات أنصار، ج ۴، ص ۴۶.
[2]. همان، بیان الحق و السداد من الاعداد، ج۱، ص۵۰.
[3]. منظور محمدعلی طاهری، از کالبد ذهنی همان روح است؛ او در این رابطه صریحاً می‌گوید: «... پیش از این بارها بیان شد که آنچه عوام آن‌را روح می‌شناسند درواقع همان کالبد ذهنی و بایگانی اطلاعات است». موجودات غیر ارگانیک، طاهری، محمدعلی، چاپ ارمنستان، ۱۳۸۹، ص ۴۰.
[4]. تشعشع دفاعی، طاهری، گروه آموزش مجازی عرفان حلقه ، نسخه ۴، ص ۷.
[5]. محمدعلی طاهری، موجودات غیر ارگانیک، نشر گریگور تاتواتسی، ارمنستان، ۲۰۱۱، ص ۴۱ و ۴۲.
[6]. ابن بابویه، محمد بن علی، عیون أخبار الرضا علیه‌السلام، ۲ جلد، نشر جهان - تهران، چاپ: اول، 1378ق، ج ۲؛ ص ۲۰۲.