پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ در حکومت امیرالمؤمنین علیه‌السلام ابتدا حکومت مرکزی در شهر مدینه بود و پس از یک سال، بعد از جنگ جمل در عراق، مرکز حکومت به شهر کوفه منتقل شد و 4 سال حضرت در آن شهر حاکم جامعه اسلامی بود. مناطقی که در آن زمان، تحت سلطه حکومت اسلامی قرار داشت، منطقه «شبه جزیره عربستان»، شامل مكّه، مدينه، طائف، تهامه، يمن، نجد و يمامه؛ منطقه «مصر»؛ منطقه «عراق» شامل منطقه غربى رود فرات (حیره)، منطقه مرکزى عراق (مدائن)، منطقه موصل و جزیره (بین النهرین)؛ منطقه «ایران» شامل اهواز، اصفهان، همدان، رى، قزوین، فارس، کرمان، آذربایجان، سیستان، خراسان، بحرین و منطقه «شام» شامل سوریه، لبنان، فلسطین و اردن بود. بجز منطقه شام که به دليل طغيان و نافرمانى معاويه و بروز جنگ صفين، بيرون از قلمرو فرمانروايى حضرت باقى ماند، والی و حاکم باقی مناطق اصلی تحت سلطه حکومت اسلامی توسط امیرالمؤمنین علیه‌السلام، منصوب و یا عزل می‌گردید؛ مثلاً حاکم مصر توسط حضرت منصوب می‌شد و این کارگزار حضرت، مسئولین شهرها و نواحی زیردست، قاضیان، متولیان بیت المال و مالیات و ... را باید عزل و نصب می‌کرد.

به همین جهت امیرالمؤمنین علیه‌السلام راهکارهایی به آنها برای گزینش دادند؛ حضرت اوصافی را برای این انتخاب آنها بیان کردند. بیشتر این سفارشات حضرت، در نامه 53 نهج البلاغه که به مالک اشتر نوشته شده و در حدیثی در تحف العقول بیان شده است. (البته حضرت به برخی دیگر از فرمانداران نیز توصیه‌هایی فرمودند که در تاریخ و کتب حدیث ذکر شده است)؛ ما هم در انتخابات پیشِ‌رو، در واقع کارگزار دولت اسلامی تعیین می‌کنیم. معیارهای مطرح شده در کلمات حضرت، می‌تواند معیار انتخاب ما هم باشد.

حضرت یکی از توصیه‌هایی که به مالک اشتر کردند این بود که فرمود: «(سپس در امور مربوط به کارگزارانت دقت کن و آنها را با آزمون و امتحان) و نه از روى «تمايلات شخصى» و «استبداد و خودرأيى» به کار گير، زيرا اين دو، کانونى از شُعَب ظلم و خيانت‌اند».[1] «مُحاباة» به معناى تمايلات شخصى و بخشيدن چيزى به کسى به موجب رابطه خاص است؛ یعنی به ناحق از كسى طرفدارى كردن؛ جناحی عمل کردن. حضرت انتخاب کسی که شایستگی کاری را ندارد و صرفاً از تیم و گرایش ما باشد را نهی کرده است. «أثَرَة» نیز به معناى استبداد و خودرأيى در کارها و بدون مشورت عمل کردن است.

طبق کلام امیرالمؤمنین علیه‌السلام، انتخاب بر اساس تمايلات شخصى و استبداد، مجموعه‌اى از شاخه‌هاى جور و خيانت را در بر دارد. می‌توان در روز انتخابات به گونه‌ای انتخاب کرد که مورد رضایت الهی قرار گیرد و می‌توان بدون مشورت و فقط به دلیل خواست نفسانی، کسی را انتخاب کرد که در این صورت، به قهقرای سقوط می‌رویم؛ چون تمام ستم و خیانت در این کار جمع است.

بنابراین باید در انتخاب خود تحقیق کرده و صرفاً به این دلیل که یکی از کاندیداها از جناح خاصی است که ما آن جناح را می‌پسندیم، ملاک رأی دادن ما نگردد که اگر چنین کنیم، در حق خود و جامعه‌مان ظلم و خیانت کرده‌ایم. (البته اگر تحقیق کردیم و مورد مناسب را همان کاندیدای جناح مورد علاقه خود یافتیم، دیگر رأی به او، چنین حکمی پیدا نمی‌کند).

پی‌نوشت:
[1]. تحف العقول، ابن‌شعبه حرانی، ص137. «وَ لَا تُوَلِّهِمْ أُمُورَكَ مُحَابَاةً وَ أَثَرَةً فَإِنَّ الْمُحَابَاةَ وَ الْأَثَرَةَ جِمَاعُ الْجَوْرِ وَ الْخِيَانَةِ».