اهل حق و نصیریه

نقد داستان امام علی (ع) و نصیر

در منابع اهل حق به تکرار از نصیر نام برده شده و قائل به این هستند که نصیر غلام امام علی (ع) بوده و این در حالی است که در هیچ جای تاریخ نه برای امام علی (ع) بلکه معاصر با حضرت نیز وجود چنین شخصی ثابت نشده و حقیقت مطلب این است که نصیر از معاصرین امام هادی (ع) بوده زیرا نام امام دهم نیز علی بوده و شاید این تشابه اسمی باعث شده برخی توهم کرده باشند که نصیر معاصر امام علی (ع) بوده و با مراجعه به تاریخ و روایات در می یابیم که شخصی به نام محمد بن نصیر بصری الفهری معاصر با امام هادی (ع) که همانند اهل حق دارای عقایدی نظیر الحاد ، غلو و تناسخ بوده می زیسته است .

در مورد محمد بن نصیر الفهری دو لعنت نامه از ناحیه ائمه اطهار وجود دارد یکی از امام حسن عسگری (ع) و دیگری از ناحیه امام عصر (عج) که در آنها محمد بن نصیر را مورد لعن قرار داده اند چنانکه امام عصر (عج) در مورد وی فرموده است : « او را لعنت کردیم در ظاهر و باطن » . (1)

حال بسی جای تاسف دارد که اهل حق خود را نصیری بنامند و یا از نصیر به عنوان یکی از بزرگان و مؤسسین این فرقه نام ببرند همانطور که در کتاب شاهنامه حقیقت تالیف نعمت الله جیحون آبادی به صراحت به این مطلب اشاره و مایه ی مباهات و فخر فروشی قرار گرفته و آورده شده :

بفرموده حق شه مرتضا                             

نصیر کرد آزاد در دو سرا

ز پس آن نصیر با همه تابعان                      

شدند عبد حیدر به هر دو جهان

شد آزاد اهل نصیری ز پس                         

علی بر آنها خداوند و کس

معافند بر درگه کبریا                                  

اگر چه شود غرق بحر گناه

نصیر گشت عبد علی زین نشان                

همی گفت با حیدر اندر زمان

تو شاهی و من بنده درگهت                      

نه من بلکه عالم بُود بنده ات

دو گیتی تو ایجاد کردی به کان                    

تو هستی خداوند در هر مکان (2)

همانطور در قبلا گفته شد برخی پیدایش فرقه اهل حق را به قرن اول و به زمان امام علی (ع) بر می گردانند و قایل به این هستند که تفکرات اهل حق توسط نصیر که غلام امام بوده پایه گذاری شده و داستانهای عجیبی راجع به نصیر و امام علی (ع) دارند که در ادامه آورده خواهد شد اما اکنون مردم یارستان از اینکه به اسم نصیریه (3) مورد خطاب قرار بگیرند ابراز نارضایتی می کنند ، هر چند در بعضی از نوشته های اهل حق از نصیر به عنوان موسس و پایه گذار این تفکرات نام آورده شده است .

ای والله و دین نصیرتان بو                             

ای راکه راسی صد خیرتان بو

ترجمه :

ای والله به دین نصیرتان باشد                     

در این راه راست صد خیر برای شما باشد (4)

حال داستان نصیر و امام علی (ع) :

دگر گویم از داستان نصیر                            

چگونه به آن ذات حق کرد سیر

یکی پیر زن بُد به یثرب مکان                       

که بودش یکی پور پاکیزه جان

علی خواست آن پور زان پیره زن                 

همی گفت با پیره زن این سخن

بده پور خود را همین دَم به من                   

شود خادمم دائماً زین وطن

...

قضا روزی حیدر روان شد به راه                   

همی رفت در مصر تا چند گاه

به رفتی چنان تا لب رود نیل                      

همی خواست رد گردد از آن سبیل

ز پس گفت با پور آن پیره زن                      

برو در لب بحر گو این سخن

 که ای قرقره (5) ده به ماها نشان               

گذرگاه کجاست گردم روان

نصیر رفت گفتا به قرقر چنان                       

هزاران هزار قرقر اندر زمان

بگفتند قرقر کدام قرقر است                        

که قرقر در این بحر چون اختر است

پس آمد به تعجیل آنگه نصیر                       

به سلطان دین گفت آندم به سیر

چو گفتم به قرقر در آن بحر آب                    

بیامد ز آنها هزاران جواب

بگفتند چون امر از حیدر است                    

بیان کن که قرقر کدام قرقر است

بفرمود پس شاه دین با نصیر                     

برو این زمان کن به آن بحر سیر

بگو قرقره ، ابن آن مرمره                           

دگر مرمره ، ابن آن کرکره

که باشی در این بحر یک چشم کور            

بگو از کجا راه سازیم عبور

دوباره نصیر رفت در پیش رود                     

همان گفت آنچه علی گفته بود

که ناگاه آن قرقر از قعر آب                         

بگفتا همی با نصیر در حساب

تو کوری که نشناختی یار خود                  

ندانی معانی گفتار خود

کسی کان بداند در این بطن بحر               

که یک چشم من کور گشته به قهر

دگر نیز تا چند پشتم خبر                        

بدانست ، پس چون نداند گذر

تو هستی به غفلت ایا خیره سر              

نبینی تو مولای خود در نظر

که او حق بود هم جهان دادگر                  

چو خورشید طالع شده در بشر

چو نصیر بشنید بیدار شد                       

بصیر گشته آندم به تکرار شد

دوان آمده تا به نزد علی                         

بگفتا خدایی به من منجلی

علی گفت کن ترک این کفر را                  

از این گونه دیگر نکن ذکر را

نصیر هم دوباره بگفتا چنان                     

که هستی خداوند بر این انس جان

...

از آنست اهل نصیری تمام                       

علی در دو گیتی خوانده نام

ولی نه چنین بود اگر بشنوی                   

علی هی خداست در معنوی (6)

پی نوشت :

1 - محمد محمدی . پژوهشی دقیق اهل حق تاریخچه ، عقاید ، فقه . ص 33 ،36

2 – نعمت الله جیحون آبادی . شاهنامه حقیقت. ص 136

3 – نصیریه فرقه ایی هستند در شمال غربی کشور سوریه که قایل به تناسخ و حلول روح می باشند

4 – محمد محمدی . پژوهشی دقیق : اهل حق تاریخچه ، عقاید ، فقه . ص 32

5 – در این داستان قرقره اسم ماهی است

6 – نعمت الله جیحون آبادی . شاهنامه حقیقت ص 136 ، 135