توجه به تعداد نظر خواهی‌ها، مشورت‌ها و درخواست کمک‌های فکری از امیرمؤمنان (علیه السلام) از یک‌سو نشان‌دهنده درماندگی خلفا در حلّ مشکلات و نیازمندی آنان به دانش و تجربه امیرمؤمنان (علیه السلام) است و از سوی دیگر نشان‌دهنده محدود بودن موارد مراجعه و نظرخواهی است که گویای ارتباط اندک و دور بودن از مسائل حکومتی است.

‎تاریخ بعد از رحلت پیامبر پر است از فتنه‎ها و آزمایش‌های سخت که بسیاری مسلمانان از پس آن برنیامدند. یکی از روش‌های تشخیص حق از باطل به تصریح پیامبر(ص)، علی(ع) است. این معیار را ایشان در روایت معروفی بیان فرمودند و می‎توانست در بسیاری از حوادث بعد رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) نشان دهنده صراط مستقیم باشد.

اگر امیرمؤمنان بلافاصله پس از پیامبر اکرم به خلافت می‌رسید و خط سیری که آن حضرت ترسیم فرموده و بارها در مناسبت‌های مختلف بر آن تاکید ورزیده بود را رها نمی‌کردند، علاوه بر فواید بی‌شمار دنیوی و مادّی، موجبات سعادت اخروی آنان نیز فراهم می‌گردید. چنان‌که از سوی خود عمر بن خطّاب نیز بارها مورد اعتراف قرار گرفته است که علی (علیه السلام) لایق‌ترین شخص برای جانشینی پیامبر است.

در منقبت حضرت فاطمه زهرا (علیها السلام)، در سخنان پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) از شیعه و سنی وارد شده است که فرمودند: ای فاطمه جان، خدا با غضب تو غضبناک می‌شود و با رضای تو راضی و خشنود می‌شود، که این روایت شریف در کتب شیعه و اهل سنت به تواتر آمده است لذا این موضوع از اعتقادات تمام مسلمین است که نسبت به ایشان چگونه رفتار شود...

به اقرار اهل‌سنت در صورتی که امیرمؤمنان بدون وقفه پس از پیامبر به خلافت می‌رسید، جامعه انسانی سرانجامش به بهشت و سعادت ابدی می‌انجامید. از باب نمونه ابونعیم اصفهانی گوید: «به پیامبر عرض کردند: آیا علی را به جانشینی برنمی‌گزینی؟ حضرت فرمود: اگر علی را به سرپرستی بپذیرید او را هدایت شده و هدایت کننده به راه راست خواهید یافت.»

یکی از اختلافات بین شیعه و اهل‌سنت، مسئله‌ی خلافت می‌باشد که آیا این امر انتخابی است یا انتصابی؟ اهل سنت با زیر پا گذاشتن اصول عقلی، امر خلافت را یک امر انتخابی از طرف مردم دانسته‌اند. لیکن باید از آنان پرسید کسی که نقشه‌های شوم منافقان را می‌دانست، چگونه از آینده‌ی امت خود و اختلافات آتی و تغییر سنت‌ها و گذاشتن بدعت‌ها با خبر نبود؟