پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ در حکومت امیرالمؤمنین علیه‌السلام که مدتی در شهر مدینه و سپس به کوفه منتقل شد، حکومت مرکزی تحت مدیریت حضرت بود و ایشان والی و حاکم باقی مناطق اصلی تحت سلطه حکومت اسلامی را تعیین کرده و کارگزار حضرت، مسئولین شهرها و نواحی زیردست، قاضیان، متولیان بیت المال و مالیات و ... را باید عزل و نصب می‌کرد؛ به همین جهت امیرالمؤمنین علیه‌السلام راهکارهایی برای کارگزاران خود قرار دادند؛ از جمله اینکه اوصافی را برای این انتخاب آنها برشمردند تا در گزینش خود، آن ویژگی‌ها را در نظر بگیرند. بیشتر این سفارشات حضرت، در نامه 53 نهج‌البلاغه -که به مالک اشتر نوشته شده- و در حدیثی در تحف‌العقول بیان شده است؛ ما هم در انتخابات پیشِ‌رو، در واقع کارگزار دولت اسلامی را تعیین می‌کنیم. معیارهای مطرح شده در کلمات حضرت، می‌تواند معیار انتخاب ما هم باشد.

امیرالمؤمنین علیه‌السلام به مالک اشتر می‌‌نویسند: «بر سر هر كارى از كارهاى خود، از ميان ايشان، بزرگ آنان را (یا یک رئیس) انتخاب کن؛ كسى كه بزرگى كار مقهورش نسازد و بسيارى آنها، سبب پراكندگى خاطرش نشود».[1] این کلام، خطاب به مالک اشتر است، ولی منشوری برای انتخاب مسئولین حکومت اسلامی است؛ یعنی وقتی می‌خواهید فردی را برای یک مسئولیت در حکومت اسلامی انتخاب کنید که آن سِمَت، تخصص ویژه‌ای لازم دارد، کسی باید انتخاب شود که دیگران که در آن تخصص وارد هستند، او را به عنوان فردی که این دانش را دارد، بشناسند؛ مثلاً برای کمیسیون‌های مختلف مجلس و وزارت‌خانه‌ها، متخصص در مورد همان کمیسیون و وزارت‌خانه‌ انتخاب شود؛ مثلاً پزشک یا اقتصاددان در کمیسیون و وزارت‌خانه مربوطه انتخاب شود که پزشکان یا اقتصاددانان نیز این افراد یا رئیس این کمیسیون و این وزیر را به عنوان پزشک متخصص یا استاد اقتصاد قبول داشته باشند.

یعنی فردی که برای کار و تخصصی انتخاب می‌شود، به عنوان استاد آن علم (رأس آن علم) شناخته شده باشد؛ امیرالمؤمنین علیه‌السلام علت آن را این‌گونه می‌فرماید که سختی کار او را نشکند و زیادی کار او را به کارهای فرعی و انفعالی نکشاند؛ او باید خُبره این کار باشد؛ بنابراین یکی از ملاک‌های انتخاب برای هر مسئولیتی، داشتن تخصص متناسب با آن مسئولیت است و باید افرادی که برای آن سِمَت نامزد شده‌اند، تخصصشان در آن رشته مورد بررسی قرار گیرد.

برخی از شارحان کلام امیرالمؤمنین علیه‌السلام، در این مورد گفته‌اند که معنی این عبارت آن است که برای هر پُست و منصبی، یک نفر انتخاب کن که به دیگران فشار نیاید و کار هر فرد مشخص باشد؛ از یک نفر کار طاقت‌فرسا خواسته نشود؛ تقسیم کار صورت پذیرد و تداخلی در کارها به وجود نیاید و از طرف دیگر، هیچ پُستی بدون رئیس و مسئول نماند.[2]

پی‌نوشت:
[1]. تحف‌العقول، ابن‌شعبه حرانی، ص139. «وَ اجْعَلْ لِرَأْسِ كُلِّ أَمْرٍ مِنْ أُمُورِكَ رَأْساً مِنْهُمْ؛ لاَ يَقْهَرُهُ کَبِيرُهَا وَلاَ يَتَشَتَّتُ عَلَيْهِ کَثِيرُهَا».
[2]. شرح نهج‌البلاغه، خويى، ج4، ص92، به نقل از پيام امام امير المومنين (ع)، مكارم شيرازى، ج11، ص44.