پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ یکی از مباحثی که اسلام عزیز در مورد آن دقت ویژه‌ای داشته، بحث خانواده است. بشر مخلوقی اجتماعی است که بیش از هر مورد دیگر احتیاج جدی به خانواده دارد. بر خلاف تصورات غرب و خیانت ایشان در بحث خانواده و اجرای قوانین غیر منطقی و غیر معقول و گاهاً شرم آور ضد نهاد خانواده، اسلام معتقد به اهمیت تشکیل خانواده و نقش مؤثر آن در تربیت انسان‌هاست. خانواده مهم‌ترین نهاد اجتماعی است که اولین نیازهای نوزاد انسان را برطرف می‌سازد و آینده‌ی این نوزاد بسته به استحکام خانواده یا متزلزل بودن آن خواهد بود.

بحث در رابطه با مقوله‌ی خانواده مبسوط و البته لازم است، اما نظر ما در این مقاله به نگرش اسلام در مورد کمک کردن مرد به همسر، در کارهای خانه خواهد بود. سیره‌ی نورانی خاندان نبوی صلی الله علیهم اجمعین چراغ راهی است تا در این زمینه بتوان خواست خداوند را به راحتی فهمید و رضایت حضرت حق را بدست آورد. امام باقر علیه‌السلام فرمودند: چون حضرت على و فاطمه صلوات اللّه عليهما ازدواج كردند، كارها را بين خود تقسيم نمودند، كارهاى مربوط به داخل منزل را حضرت فاطمه سلام اللّه عليها عهده دار گرديد؛ و آنچه را كه مربوط به بيرون منزل بود امام علىّ علیه‌السلام پذيرفت. [۱] با اندکی دقت به این تقسیم کار می‌توان افق‌های جدیدی را در رابطه با زندگی مشترک و روابط خانواده یافت. به راستی چرا کارهای بیرون از خانه با مولا بود و انجام کارهای منزل با صدیقه‌ی طاهره علیهما السلام؟ آیا در حضور زن بیرون از منزل و برای رتق و فتق امورات خانه اشکالی بود؟

این‌ها سؤالاتی است که امروزه جوانان متدین از آن می‌پرسند و اگر ذهن خود را از فضای جامعه و وضعیت فعلی دور کرده و فطرت خویش را به یاری بطلبند، پاسخ بسیار ساده است.

همه اقرار به این نکته دارند که مکانیزم فیزیکی آفرینش زن به گونه‎ای است که نوعاً تاب و تحمل انجام کارهای سخت و دشوار را نداشته و گذشته از آن این گونه فعالیت‌ها اثرات بسیار مخربی بر روح و روان ایشان دارد. بر اساس پژوهش‌های انجام شده زنان شاغل متأهل در طول هفته بیش از ۸۰ ساعت، یعنی دو برابر کار ضروری برای یک کارگر در هفته کار می‌کنند. در مطالعات متعدد آشکار شده است که بیش از ۵۰ درصد از مادران شاغلی که فرزندانشان هنوز به سن مدرسه نرسیده‌اند، علایمی حاکی از ابتلا به ناراحتی‌های روحی وخیم دارند [۲] و نتایج پژوهش بر روی ۳۵۹ نفر از زنان شاغل در مراکز غیر دولتی شهر تهران، نشان داده که اشتغال زنان  موجب احساس خستگی و فرسودگی در ایشان شده است، که این احساس خستگی و فرسودگی با تعارض نقش‌ها، ارتباط بالایی نشان داده است. [۳]

اسلام وظیفه‌ی کار بیرون از منزل را از دوش زن برداشت تا او بتواند در مدیریت خانواده موفق باشد؛ با نگاهی به زندگی اسوه‌های دین اسلام و خانواده‌ی امیرالمؤمنین علیه‌السلام این مطلب را به خوبی در می‌یابیم که تربیت فرزندان ارتباط مستقیم و ناگسستنی با رفتار مادر دارد. اگر مادر فارق از دغدغه های بیرون از فضای منزل به ایفای نقش خطیر خود پرداخت، جامعه‌ای سالم و پویا از فرزندانی موفق خواهیم داشت والا باید منتظر حوادثی ناگوار در سطح جامعه بود!

اسلام زن را در انجام وظایف خانه تنها نگذاشته و نگاه عمیقی در کمک به همسر، به مرد می‌دهد. در جریانی که راوی آن مولا علی علیه‌السلام است می‌بینیم که خداوند برای کمک کردن مرد در خانه چه برنامه‌ای ترتیب داده و چه الگویی را رسم نموده است. حضرت امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام فرمود: روزی رسول خدا صلی الله علیه و آله بر ما در منزل وارد شد. فاطمه علیها السلام نزدیک دیگ غذا نشسته بود و من هم برایش عدس تمیز می‌کردم. آن حضرت مرا با لقب ابالحسن می‌خواندند، عرض کردم: بفرمایید. ایشان فرمودند: «بشنو از من آنچه را که به دستور پروردگارم می‌گویم! هیچ مردی نیست که در کارهای منزل به همسرش کمک کند، مگر اینکه پاداش او به هر تار مویی که بر بدنش روییده باشد، ثواب یک سال عبادتی است که تمام روزهایش را روزه گرفته و تمام شب‌هایش را به عبادت ایستاده، شب زنده داری کرده باشد؛ و خداوند به او ثوابی می‌بخشد که به انبیای صابر خود مثل حضرت داوود و یعقوب و عیسی علیهم السلام بخشیده باشد.»

ای علی! کسی که در کارهای خانه به همسر خود بدون سرکشی و دل‌تنگی و تکبر خدمت نماید، پروردگار اسمش را در دفتر شهدا ثبت می‌کند و برایش به هر روز و شبی ثواب هزار شهید و به هر قدمی که برمی‌دارد به آن مرد ثواب حج و عمره می‌دهد و به هر قطره ای که از بدنش عرق بیاید یک خانه در بهشت برایش منظور می‌نماید.

ای علی! یک ساعت خدمت کردن به همسر در کارهای خانه بهتر از عبادت هزار سال و هزار حج و هزار عمره و بهتر از آزادی هزار بنده در راه خدا و هزار جنگ در راه دین و عیادت از هزار مریض و هزار نماز جمعه و هزار تشییع جنازه و هزار گرسنه ای که برای رضای خداوند رحمان سیر گردد و هزار برهنه را پوشاند و هزار اسب در راه پروردگار  دادن و برایش بهتر از هزار دینار به مستمندان صدقه دادن و بهتر از تلاوت تورات و انجیل و زبور و قرآن است و بهتر از آزاد کردن هزار اسیر  و بخشیدن هزار شتر به فقراست و چنین مرد خدمتکار به همسر از دنیا بیرون نمی‌رود مگر این که جایگاه خوب خود را در بهشت ببیند.

ای علی! کسی که روگردانی و تکبر نکند در خدمت به همسرش بدون حساب وارد بهشت می‌شود. ای علی! خدمت به همسر کفاره (پاک کننده) گناهان کبیره است و خاموش کننده آتش خشم پروردگار جبار و صداق ازدواج با حورالعین و این خدمت موجب زیادی خوبی‌ها و علو مقام است. ای علی! خدمت‌کار همسر نمی‌شود مگر شخص صدیق و درستکار و یا شهید و یا مردی که خداوند متعال خیر دنیا و آخرت را برایش خواسته باشد»[۴]

با این نگرش، حرف‌ها و دیدگاه های فمینیستی در خانواده‌ای اسلامی راه به جایی نخواهد برد.

۱- بحارالانوار: ج ۴۳، ص ۳۱، ح ۳۸؛تفسير عيّاشى، ص ۲۹، ح ۳۵؛ إحقاق الحقّ: ج ۱۹، ص ۱۱۳.
۲- به نقل از برناردز Bernardes, Jon،1384، ص ۲۹۱.
۳- بررسی عوامل مرتبط با سلامت روان در زنان شاغل، نشریه مطالعات زنان، سال ۵، شماره ۱، بهار و اسفند ۱۳۸۶، ص ۳۹.
۴- بحار ج ۱۳ ص ۱۳۳ چاپ ایران و جامع الاخبار ص ۱۰۲.