احضار روح و ارتباط با ارواح امری ممکن است؛ یعنی از نظر عقل محال نیست و می‏شود کسانی پیدا شوند که بتوانند با روح فردی ارتباط برقرار کنند. البته ظاهراً غیر از اولیاءالله و احیاناً کسانی که به نفس خود ریاضت های بسیار مشکل می دهند ؛ کسی نمی تواند این کار را انجام دهد و آن انسان هایی متکبر و خود خواه و اسیر هواهای نفسانی اند، یا توان انجام ریاضت های شرعی و یا تکالیف ریاضتی غیر شرعی را هم ندارند( البته گذشتن از بعضی نفاسانیات دلیل شرعی بودن این ریاضتها نیست)، هرگز به چنین قدرتی دست نخواهند یافت. و از راه علوم تجربی هم این کار فراهم شدنی نیست .

بر فرض هم که از قدرت های شیطانی برخوردار گردند، این گونه نیست که در آسیب رساندن به دیگران آزاد و بی قید و شرط باشند و هیچ قدرتی جلودار آنها نباشد یا روشی برای دفاع وجود نداشته باشد.

برای وضوح بیشتر سخن، به چند مسئله اشاره می‏کنیم:

1. انسان از دو بُعد جسم و روح تشکیل شده است، جسم بعد از مرگ، جزئی از خاک شده اما روح سر از افلاک درمی‏آورد و برای همیشه باقی می‏ماند و تا قیامت در عالم برزح به سر می‏برد. و از آن جا که روح، یک امر مادّی نیست؛ محدودیت ماده را ندارد و به سان اشعه خورشید که از ورای شیشه و ابر به داخل اتاق و منزل می‏تابد و هیچ کدام از آنها نمی‏تواند مانع از حضور و حرکت حیات آفرین ذرّات آن شود، می تواند در همه جا حاضر شود.

2. طبق آیات و احادیث فراوان این حقیقت به اثبات ‏رسیده است که می‏توان با ارواح ارتباط برقرار نمود و نیز می‏توان با ارواح سخن گفت و آنان قادرند که این سخنان را بشنوند و...، همان طور که رسول خدا (ص) با کشته شدگان قریش (که آنها را در چاه بدر انداختند) صحبت کرد و به آنها فرمود: "شما چه بد همسایگانی برای رسول خدا بودید...". و در پاسخ به اعتراض عمر که این کار را بی فایده انگاشت فرمود: "ساکت شو ای پسر خطاب، سوگند به خدا که تو از آنها شنواتر نیستی!".

امیرالمؤمنین علی (ع) نیز بعد از جنگ جمل با کشته شدگان، صحبت نمود.

پس اصل امکان ارتباط با ارواح غیر قابل انکار است. بالاتر این که هر یک از ما در عالم خواب بارها با ارواحی که می‏شناخته ایم (مثل اقوام فوت شده) ارتباط برقرار نموده و صحبت کرده ‏ایم، و شاید از حوادث آینده خبر داده‏اند. اینها همه شواهدی بر امکان ارتباط با ارواح و احضار آنها است.

در این باره، تجربه بزرگ مفسّر و قرآن شناس قرن، حضرت علامه طباطبائی (قدس) و نیز برادرش علامه سید محمد حسن الهی طباطبائی بهترین مؤید است. ایشان روح پدر و مادر خود را احضار کرده و گزارش‏های نهانی از این جهان را گرفته بودند.

و نیز داستان ارتباط مرحوم سید علی آقا قاضی -ره - در رابطه با ارواح مومنین : مرحوم آیه الحق آقای میرزا علی قاضی (رضوان الله تعالی علیه) به وادی السلام زیاد می رفتند و سه ساعت و گاهی چهار ساعت در گوشه ای به حال سکوت و توجّه می نشستند. به طوری که همراهیانشان خسته می شدند و برمی گشتند.

مرحوم آیة الله حاج محمد تقی آملی که از شاگردان مرحوم قاضی بود، می فرمود: « زیارت مرحوم قاضی از وادی السلام برای من بسیار تعجّب آور بود که چرا این همه به طول می انجامد. یکبار که عازم آمدن به ایران بودم، ولی تردید داشتم، خدمت ایشان رسیدم.
ایشان بدون مقدمه فرمودند: « صلاح نیست به ایران بروید.» من بی اختیار گفتم: « آقا از کجا فهمیدید؟!» ایشان فرمودند: « از وادی السلام.» بله مرحوم قاضی در وادی اسلام با ارواح مؤمنین، ارتباط حاصل می کرد و از آنها چیزی دریافت می نمود.

3. این نکته قابل انکار نیست که در برخی مواقع اجنه یا شیاطین خود را، به جای روح شخص معینی جا زده، و ما را فریب دهند (همان طور که از برخی جلسات ارتباط با ارواح نقل شده است) پس همیشه ارتباط با ارواح درست نبوده و برخی مواقع دروغ است. علاوه این احتمال وجود دارد که برخی از افراد شیاد نیز از طریق ارتباط با جن و تسخیر جن، و حتی با استفاده از قوه تخیل و تردستی بعضی کارها را انجام دهند و چنین وانمود کنند که روح را احضار نموده‏اند که انسان هوشیار و آگاه، باید توجه داشته باشد و فریب آنان را نخورد.

منابع :

1- مکارم شیرازی، ناصر، عود ارواح، ص 63 و 130.

2- طبقات بن سعد، ج 2، ص 204؛ سیره ابن هشام، ج 1، ص 453.

3-  نهج البلاغه خطبه 179.

4- سبحانی، جعفر، اصالت روح.

5- بحارالانوار، ج 6، ص 254

6- حسینی طهرانی، معادشناسی، ج ‏2، ص 242.

7- مهر تابان،(درباره زندگی علامه طباطبایی)، حسینی تهرانی، محمد حسین،