بعضی از خصلت‌های انسانی هستند که مورد تأیید و تأکید همه جوامع بشری هستند و فرقی بین فرقه و آیین و مذهب در تأیید آنها وجود ندارد، بلکه به صرف اینکه یک خصلت و اخلاق انسانی است، همه بشریت آن را تحسین و رعایت آن را واجب می‌دانند. خصلتی مانند رعایت عدالت و رعایت حقوق دیگران از جمله این اخلاق‌هاست. عدالت امری است که همه افراد رعایت آن را لازم می‌دانند و برای رعایت آن حسّاسیت خاصی نشان می‌دهند.
البته عدالت یکی از صفات خداوند است که در انسان جلوه‌گر می‌شود و انسان برای ربّانی‌شدن و رسیدن به خلیفة‌اللّهی در روی زمین باید پا را فراتر بگذارد و هدفی والا را در نظر بگیرد. به همین جهت است که دین اسلام به مؤمنان می‌آموزد که قبل از توجه به خود و حقوق خود به حقوق دیگران توجه داشته باشد و حتی برای حقوق دیگران با احسان و مودّت و محبت از حقوق خود بگذرد.
این توجه به حقوق دیگران و اهمیت دادن به دیگران _حتی قبل از توجه به خود_ رفتاری است که در اسلام با عنوان ایثار شناخته شده است. ایثار گامی فراتر و پرارزش تر از حقوق است و صفتی کمالی است که انسان را در تقرب به خداوند یاری می‌کند.
همانطوری که انسان در شناخت هر چیزی نیازمند اسوه و الگو است در شناخت و رعایت ایثار هم مؤمنان نیازمند اسوه و الگو هستند که این الگوها فلسفه حقیقی آفریش را دریافته‌اند و برای رسیدن به تقرب الهی از حقوق و حتی جان خود گذشته‌اند.
در قرآن کریم می فرماید: ایثارگران کسانی هستند که برای خشنودی خداوند از جان خود می‌گذرند[1]. و نیز برای ایثارگری حضرت علی (ع) اشاره دارد که آن حضرت برای نجات جان پیامبر اکرم (ص) در بستر ایشان می‌خوابند و جان خود را برای فدا کردن در راه آن حضرت آماده می‌کنند و خداوند از این کار آن حضرت که قصد خشنودی خداوند انجام گرفته، راضی است.
امام حسین (ع)  و یاران با وفای آن‌حضرت‌ در تاریخ اسلام نماد فداکاری و ایثارگری هستند که برای نجات دین ناب محمدی (ص) و نجات بشریت از جهل و ظلم، خانواده و فرزندان و جان خود را فدا کردند.
در اسلام، عید قربان مظهری از ایثارگری است که حقیقت آن قربانی کردن نفسانیت خویش در مقابل خداوند است. 

[1] وَ مِنَ النّاس ِ مَنْ يَشْرى نَفْسَهُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ وَاللَّهُ رَؤُفٌ بِالْعِبادِ. (سوره بقره/آیه207)
شأن نزول این آیه در مورد لیلة المبیت و فداکاری و جانبازی امام علی(ع) می باشد.